Ankara Üniversitesi SBF’den arkadaşım sayın Uluç Gürkan bugün KRT Televizyonu’nda çok önemli bir konuya değinmiştir. Gürkan, 1991-2002 yıllarında üç dönem Ankara Milletvekili olarak TBMM’ye seçilmiştir. Bu dönemde ayrıca, AGİT Parlamenter Asamblesi ile Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nde Başkan Yardımcısı, BAB Parlamenter Asamblesi Türk Gurubu Başkanı ile TBMM’de Meclis Başkanvekilliği yapmıştır. Dikkatimi çeken, sayın Gürkan “sözde” Ermeni soykırımı dememiştir. Bence doğru olanı “sözde Ermeni soykırımı”dır. Aksi halde sanki soykırım yapılmış fakat şimdi bunu inkar ediyormuşuz kanısı uyanabilir.
Bu konuda Türk kamuoyunda pek bilinmeyen ve gündeme gelmeyen “General Harbord Raporu” Türkiye’nin elindeki önemli bir belgedir. General Harbord Raporu, I. Dünya Savaşı sonrasında Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson tarafından, Ermenistan ile olan ilişkilerin incelenmesi için Yakın Doğu’ya gönderilen komisyon tarafından hazırlanan rapordur.
ABD Başkanı Wilson, 1 Ağustos 1919 tarihinde General Harbord’u görevlendirmiştir. Ekim ayında ülkesine dönen Harbord’un Başkan Wilson’a sunduğu tespitleri çok önemlidir. Harbord, heyetinin yapmış olduğu araştırmalar sonucunda bölgede hiçbir zaman Ermeni çoğunluğunun olmadığına tanık olmuştur. Harbord, Türklerle Ermeniler yüzyıllarca bir arada ve barış içinde yaşamış olduklarına inanmış, Türklerin Ermenilere karşı herhangi bir şekilde soykırım hazırlığında bulunmadıklarını açıklamıştır. Türkiye’ye geri dönen Ermenilerin hayatlarının tehlikede olduğunu düşündürecek hiçbir olayla karşılaşmadıklarını belirlemiştir.
24 Nisan öncesinde ABD Başkanı Biden’ın üzerinde sözde Ermeni soykırımı tanıması için büyük bir baskı olduğunu ve gerekli tedbirlerin alınmadığını açıklamıştır. Gerçekten iç politika sorunlarından dolayı bu önemli konu ihmal edilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki seçimler sonrasında oyların çoğunluğunu alarak yeni dönemde ABD Başkanı olmaya hak kazanan Joe Biden göreve başlamış olmasına rağmen Türkiye’yi henüz aramamıştır. Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, Joe Biden’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile gelecek haftalarda veya aylarda bir telefon görüşmesi yapacağını söylemiştir.
Biden’ın araması gereken birçok dünya lideri olduğunu vurgulayan Psaki, “Biden, gelecek hafta ve aylarda bu görüşmeleri yapacaktır. Bir noktada Erdoğan ile de görüşeceğinden eminim.” demiştir. Biden göreve başladığı 20 Ocak tarihinin üzerinden 2 ay geçmesine rağmen Cumhurbaşkanı Erdoğan ile iletişim kurmamıştır. Türkiye, geçmişte Beyaz Saray’da yapılan görev değişikliğinin ardından ilk aranan ülkeler arasında yer almıştı.
Joe Biden Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı aramamıştır ama Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararını eleştirmiştir:
“Türkiye’nin ani ve nedensiz yere İstanbul Sözleşmesi olarak da bilinen Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nden çekilmesi derin bir hayal kırıklığı yaratmıştır. Tüm dünyada, sözleşmeyi imzalayan ilk ülke olan Türkiye’de kadın cinayetlerinin arttığına dair haberler dahil olmak üzere, ev içi şiddet olaylarının arttığını görüyoruz. Ülkeler, kadınlara yönelik şiddetin sona erdirilmesine dair taahhütlerini güçlendirmeye ve yenilemeye çalışmalı, kadınların korunmasına işaret eden ve istismarcıları hesap verebilir hale getiren uluslararası anlaşmaları reddetmemeli. Bu, dünya genelinde kadınlara yönelik şiddeti sona erdirme hareketi için ümit kırıcı bir geri adımdır.” )
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD’de başkanlık seçimini kazanan Biden’a tebrik mesajı göndermiş, “Ülkelerimiz arasındaki güçlü iş birliği ve müttefiklik bağının bugüne kadar olduğu gibi gelecekte de dünya barışına hayati katkılar sunmaya devam edeceğine inanıyorum” demiştir. Biden, 36 yıl senatörlük ve 8 yıl Başkan Yardımcılığı yapmış, yardımcısı Kamala Harris ile birlikte sözde Ermeni soykırımını tanıyacakları sözü vermişlerdir. Bu söze rağmen TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Akif Çağatay Kılıç katıldığı bir TV kanalında Biden’ın açıklamalarına değinmemiştir. Bunu yadırgadım. Gazeteciler unutmuş olabilirler ama TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı’nın görevi gereği bu konuyu unutmaması gerektiğini düşünüyorum.
Merkezi Washington’da bulunan Ortadoğu Enstitüsü Türkiye Programı Başkanı Gönül Tol, iki ülke ilişkilerinde ciddi sorunların bulunduğunu açıklamıştır. Biden’ın farklı öncelikleri olduğunu açıklayan Tol Covid-19 salgını ile mücadele, Rusya, Çin ve İran’ın nükleer çalışmaları konularında öncelikleri olduğuna dikkat çekmiştir: “Türkiye eksiden, özellikle de Obama döneminde, daha önemli bir aktör olarak görülüyordu. Onun üzerinden çok zaman geçti, dengeler çok değişti.”
Tol, mevcut sorunların içerisinde “çok fazla bir çıkış görünmediğini, en büyük sorunun S-400 olarak görüldüğünü” dile getirmiştir. Kongre’de dengelerin değiştiğine de değinerek şunları söylemiştir: “Bir de Kongre var, her iki partiden de Erdoğan’ın ABD çıkarlarının altını oyan politikalarını artık tolere etmeme eğilimi var. Bütün bu faktörlerin ışığında değerlendirmek gerekiyor.”
Foreign Policy dergisine konuşan ABD Temsilciler Meclisi üyesi ve aynı zamanda Dış İlişkiler Komitesi’nde görevli Abigail Spanberger “İki ülke ilişkilerinin oldukça zorlu bir dönemden geçtiğini, ABD’nin eskiden olduğu gibi artık Türkiye’ye güvenebilecek bir pozisyonda olmadığını” söylemiştir.
ABD’de 20 Ocak’ta Biden’ın yemin ederek görevi devralmasının ardından Washington ile Ankara arasında ilk temas şubat ayı başında kurulmuştur. Cumhurbaşkanlığı sözcülüğünden yapılan açıklamaya göre, yaklaşık 1 saat süren görüşmede sayın Kalın, göreve yeni başlayan Sullivan’a tebriklerini iletmiştir. Kalın-Sullivan görüşmesinde, Türkiye-ABD ikili ilişkileri başta olmak üzere Suriye, Libya, Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Afganistan, Yukarı Karabağ, Covid-19 ve uluslararası iklim rejimi konularının ele alındığı belirtilmiştir.
ABD tarihine geçen tartışmalı seçim sürecinin ardından görevi devralan Biden, Kanada, İngiltere ve Fransa liderleri ile telefonda görüşerek ikili ilişkileri değerlendirmiştir. Biden’ın Alman lider Merkel’den önce Fransız lider Macron’u araması, Paris’in AB lideri olarak görüldüğü yorumlarına yol açmıştır.
Biden, doğal müttefiki sayılan bu ülke liderlerinin tebriklerini kabul ederken bazı liderlere mesafeli davranmıştır. Başkan Biden, İsrail lideri Benyamin Netanyahu ile de 1 ay beklettikten sonra bir saat süren bir telefon görüşmesi yapmıştır. Joe Biden, bu ülkelerin yanı sıra Suudi Arabistan, Çin, Rusya, Kenya, Güney Kore, Meksika ve Japonya liderleriyle de telefon görüşmesi gerçekleştirmiştir.
Türkiye’yi en az S-400 kadar ilgilendiren bir konuda ilgililerden ses çıkmamasını hayretle karşılıyorum. Bu konu S-400 sorunundan çok daha önemlidir. 24 Nisan 2021’de eğer Biden söz verdiği gibi “gonocide” (soykırım) derse, bu Türkiye Cumhuriyeti ve 83 milyon Türk vatandaşını vebal altında bırakacak, yapılmayan bir soykırımı Türkiye’ye kabul ettirmek isteyen Ermeni lobisine çok büyük destek verilmiş olacaktır.
Biden’ın Başkan olması, sözde Ermeni soykırımını tanıyacağını seçim sürecinde açıkladığı için önemlidir. Çünkü hem Biden ve hem de yardımcısı Harris sözde Ermeni soykırımını tanıyacaklarını açıklamışlardır. Biden’ın bir şekilde görevi bırakması durumda ABD Başkanı olacak kişi olan Kamala D. Harris’i iyi tanımak gerekir. Eğer Biden söz verdiğini yaparsa, bu Türk Amerikan ilişkilerinde sıkıntı yaratacaktır. Bunun için Türkiye’nin hemen harekete geçmesi gerekir. Zaten çok geç kalınmıştır.
Bir yanıt yazın