İsrail’in Gazze  Katliamı ve Türkiye’nin  İkircikli  Tutumu

Güney Afrika’nın,  soykırım suçlamasıyla Lahey Uluslararası Adalet Divanı’na (UAD) başvurması çok önemli bir gelişmedir. Aslında  başvuruyu Türkiye’nin yapması çok daha doğru bir girişim olurdu. 1 Ocak 2024 tarihinde İstanbul’daki   “Şehitlerimize Rahmet, Filistin’e Destek, İsrail’e Lanet mitingi yapmak yerine Türkiye UAD başvurabilirdi ama bunun yerine iç kamuoyuna yönelik bir eylemde bulunmuştur. Hollanda’nın Lahey  (The Hague) kentinde iki  uluslararası mahkeme görev yapmaktadır. Uluslararası Adalet Divanı ile Uluslararası Ceza Mahkemesi farklı yargı organlarıdır.

Uluslararası Ceza Mahkemesi (International Criminal Court: ICC – UCM) Antlaşma’ya taraf ülkeleri değil, şahısları yargılar. (https://web.archive.org/web/20130303010710/http://aiic.net/page/1660)  Mahkeme,  Roma’da 15 Haziran 1 Temmuz 1998 tarihleri arasında toplanan BM Konferansı’nda  statüsü 120 devletin olumlu, 7 devletin olumsuz ve 21 devletin  çekimser oyu ile kabul edilerek 18 Temmuz 1998 tarihinde üye devletlerin imzasına açılmıştır. Ceza Mahkemesi yargılamasında, suçun faili eğer kendi uyruğunda olduğu devletin yargılamasına tabi olmuş ise, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde ikinci kez yargılanması söz konusu olmaz. Bunun sebebi, bir kişi bir suç için iki kez yargılanmaz ilkesidir.  (non bis in idem).

Mahkeme, Statü’nün, 11 Nisan 2002 tarihinde 66 devlet tarafından onaylanmasından sonra 1 Temmuz 2002 tarihinde oluşturulmuş, 11 Mart 2003 tarihinde çalışmaya başlamıştır.  Mahkeme’nin statüsünü içeren Roma Antlaşması bir dibace ile 13 bölüm içeren 128 maddeden oluşmaktadır.  Mahkeme’nin milli mahkemelerin tamamlayıcısı (complementarity principle) olduğu Statü’nün 1. maddesinde yer almaktadır. 

Uluslararası Ceza Mahkemesi, 18 yaşından küçük olmayan gerçek kişileri yargılar (Md. 25). Devlet başkanları dahil hiçbir üst düzey görevli bakımından yargı bağışıklığı söz konusu  değildir.  Devletin mahkemenin görev alanına giren suçlarda failin fiilini kasten işlemesi  durumunda sorumlu olacağı kabul edilmiş olup, cezai sorumluluğu kaldıran  durumlar ayrıca belirtilmiştir.  Antlaşma’da öngörülen cezalardan başka ceza verilmemesi ilkesi geçerlidir.

Uluslararası Adalet Divanı (ICJ – UAD),  Birleşmiş Milletler’in    yargı organı olup  Lahey  kentindedir. Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi’nden seçilen 15 yargıçtan oluşur.  Yargıçlar değişik ülkelerden seçilir, böylece dünyadaki değişik hukuk sistemlerinin temsil edilmesi amaçlanır. Divanın yetki alanı, bir uluslararası uyuşmazlıkta taraf olan ülkelerin kendisine getirdikleri davalar ile BM Antlaşması’nda ya da yürürlükteki uluslararası anlaşmalarda özellikle öngörülmüş konuları içine alır.  Statüsü, BM Antlaşması’nın (BM Şartı) ayrılmaz parçasıdır. Divan, uluslararası anlaşmazlıkları çözmek ve devletler arası hukuki sorunlara ilişkin görüş bildirmekle görevlidir.

UAD’na  sadece  devletler başvurabilir ve mahkemede yargılananlar devletlerdir. BM Genel Kurulu’nca seçilen 15 üyeden oluşur. İki ya da daha çok devlet arasındaki bir anlaşmazlığa UAD’ın bakabilmesi için devletlerin UAD’ın yetkisini tanımış olmaları gerekir. UAD’ın yetkisinin kabulünde anlaşmazlığa taraf devletler, önceden yaptıkları bir  açıklama ile Divan’ın yetkisini kabul  edebilir ya da sadece UAD’a götürmek istedikleri sorunla ilgili olarak UAD’ın yetkisini  tanıyabilirler.  

Adalet Divanı’nın  önemli yetkilerinden biri, 1948 tarihli “Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi” kapsamında soykırım suçlarına ilişkin yargılamaları yapabilmesidir. 2007 yılındaki  Bosna-Hersek ve Sırbistan arasındaki soykırım davasında Mahkeme, Bosna-Hersek’in Sırbistan’ı 1992-1995 Bosna Savaşı’nda soykırım yapmakla suçlamasını incelemiş,  Sırbistan’ın soykırımı önlemedeki başarısızlığını kabul etmiş, fakat  soykırım suçlamasından Sırbistan  aklanmıştır.

Başvuruyu yapan Güney Afrika, dünyada ırkçılıkla özdeşleşmiş   ülkedir. 1948 yılında başlayan ve 1994’e kadar süren “Apartheid Rejimi” nde  azınlıkta olan beyazlar, çoğunlukta olan siyahlara karşı ırkçı ve ayrımcı politikalar uygulamış, Yahudi toplumunun bazı zengin aileleri de dahil olmak üzere, çeşitli topluluklar baskı ve ayrımcılığa maruz kalmıştır.  Eğer Türkiye veya başka bir İslam – Arap  ülkesi mahkemeye başvuru yapmış olsaydı, dünya kamuoyunda bu kadar ilgi söz konusu olmazdı. Almanya’nın, Yahudilere karşı soykırım suçu işlemiş bir ülke olarak  İsrail’in yanında yer alması  tarihi bir ironidir. Komşusu Hollanda, Güney Afrika’nın yanında yer alarak İsrail’e karşı açılan davaya destek  vermiştir.

Divan  kararları, iç hukukta olduğu gibi doğrudan  uygulanamaz. BM İsrail aleyhine kararı onaylasa da, İsrail’e karşı kullanılacak askeri gücü bulmak  zordur. İsrail, Adalet Divanı’nın geçici tedbir kararlarına uymazsa, BM Güvenlik Konseyi’ne başvuru yapılabilir. Fakat ABD Güvenlik Konseyi’nde veto hakkını kullanabilir. BM Güvenlik Konseyi eyleme geçmezse,  sorun BM Genel Kurulu’na taşınabilir.  Fakat BM’nin İsrail aleyhine aldığı  kararlar ABD’nin vetosundan dolayı uygulanamaz.

BM üyeleri, Adalet Divanı’nın İsrail aleyhine çıkacak  kararı askeri yollarla uygulayamasa  da,  çeşitli diplomatik ve ekonomik tedbirlerle karara destek verebilirler. Bu  kapsamda  İsrail’e hava sahası ve liman kısıtlamaları getirmek, İsrail pasaportlarını kabul etmeme, banka işlemlerini durdurma gibi çeşitli abluka ve ambargo yöntemleri  uygulamaya konabilir ve İsrail üzerinde baskı oluşturabilir.

Güney Afrika, 1948 Soykırım Sözleşmesi’ne taraftır. Sözleşme’nin 9’ncu maddesine göre Sözleşme’den doğan anlaşmazlıklarda UAD yetkilidir. Dava Soykırım Sözleşmesi gereğince açıldığı için, UAD’ın önünde soykırım şikayeti vardır.  Soykırım, insanlığa karşı suçların en büyüğü olup,  soykırımın yasaklanması ve bu suçu işleyenlerin cezalandırılması uluslararası toplumca kabul gören bir uluslararası hukuk kuralıdır. (jus cogens)

UAD’da açılan davalarda davacı devlet, sadece kendi çıkarlarını korumamakta,  insanlığın ortak çıkarını  da  savunmaktadır.  Suç için aranan olağan kasıt unsuruyla birlikte  ulusal, etnik, ırksal ya da dinsel bir grubu tamamen ya da kısmen ortadan kaldırma gibi özel bir kasıt gerekir.  Bu özel kastı ispatlamak  kolay değildir. Buna karşı savunma  kolaydır. “Biz bu fiilleri işledik öldürdük, işkence yaptık, yaşam için güç koşullar yarattık  ama bir etnik ya da dinsel grubu ortadan kaldırmak gibi bir kastımız yoktu” demek  mümkündür.  İsrail  bu süreçte  bunu yapmaktadır.

İsrail – Güney Afrika davasında hemen karara bağlanması gereken iki önemli konu   vardır.  İlk olarak  “Prima facie” bir dava var mıdır?  Taraflarca ileri sürülen kanıtlar, bir dava konusu olmak için yeterli midir? UAD’nın bir davada yetkili olması için taraflar arasında bir anlaşmazlık bulunmalıdır.  Taraflar arasında bir görüş alışverişi olması, bir tarafın görüşlerinin öbür tarafça reddedilmesi  önemlidir. İsrail, Güney Afrika ile böyle bir görüş alışverişi olmadığını, İsrail’in görüşlerinin Güney Afrika tarafından reddedilmediğini, tek taraflı beyanların bir anlaşmazlık oluşturmadığını  öne sürmektedir. Güney Afrika, görüşlerini içeren bir notayı İsrail’e verdiğini, İsrail’in buna zamanında  cevap vermediğini  açıklamıştır. 

UAD  Şözleşmesi’nin  41’nci maddesi, koşullar gerektiriyorsa, tarafların haklarının korunması amacıyla geçici önlemler almasını öngörmektedir.  Güney Afrika’nın geçici önlem talebi, 9 konuyu kapsamakta, bunlar arasında en önemlileri İsrail’in Gazze’deki askeri operasyonlarına son vermesi ve bundan böyle bu tür operasyonların meydana gelmemesinin sağlanması, soykırımı önleyecek önlemlerin alınması, soykırım yapanların cezalandırılmasıdır. Divan’ın geçici önlemlere karar verebilmesi için, bu önlemler alınmadığı takdirde giderilmesi  imkansız  zararın doğması ve geçici önlem isteyen tarafın iddialarının inandırıcı olduğuna ilişkin  makul nedenler bulunması  gerekmektedir.

İsrail, Güney Afrika’nın soykırım iddialarının inandırıcılık ölçütünü karşılamadığını, İsrail’in Hamas’ın saldırısına karşı meşru savunma hakkını kullandığını, ayrıca İsrail’in sivilleri korumak için aldığı önlemlerin soykırım kastının bulunmadığını gösterdiğini  açıklamıştır.  Güney Afrika ise, soykırımın hiçbir mazereti olamayacağı, soykırım yaparak meşru savunma hakkının kullanılamayacağını açıklamıştır.

Meşru savunma hakkının Hamas’a karşı kullanılması, Hamas’ın ise davaya taraf olmaması ve UAD’ın vereceği geçici önlem kararının Hamas’ı kapsamaması, Güney Afrika’nın  talebinin  zayıf noktasıdır. Bu süreçte  İsrail’in zayıf noktası ise, devlet yöneticilerinin söylemleridir. Netanyahu dahil birçok sorumlu mevkide olan yöneticinin söylemlerinden İsrail’in Gazze’deki Filistinlileri ortadan kaldırmak kastı taşıdığı sonucuna ulaşmak  mümkündür.

İsrail’in soykırım  suçunu işleyip işlemediğinin karara bağlanması  yıllar alacak bir süreçtir.  Geçici önlem kararının kısa sürede verilmesi  önemlidir.  Bu  karar, soykırımla doğrudan ilişkili olmayabilir. Sivil can kaybının  devam ettiği dikkate alınırsa,  geçici önlem kararının alınması,  esasa ilişkin karardan çok daha önemlidir. Gambiya – Myanmar davasında  UAD, olay yerine giden bir uluslararası heyetin bulgularını içeren raporunu ve bu rapora gönderme yapan BM Genel Kurul kararlarını esas almıştır.

Soykırım davalarında soykırımın UAD tarafından kabul eşiği yüksektir ama geçici önlem kararının eşiği alçaktır. Çünkü,  inandırıcı bir iddianın ispatlanması ve giderilmesi  imkansız  zararın  olması, geçici önlem kararı için yeterlidir. Bu süreçte UAD’ın geçici önlem kararı verme ihtimali yüksektir.  Çünkü,  Divan’ın Gazze’deki çocuk katliamlarını  yok sayarak sivilleri korumaması,  Divan’ın saygınlığına büyük bir darbe olur.

Türkiye, İsrail’in soykırım yaptığını, Hamas’ın  terör örgütü olmadığını  açıklamış, ülkede  İsrail’i kınayan  protesto mitingleri düzenlenmiştir. Fakat,   İsrail ile ticari ve diplomatik ilişkileri devam ettirmiş, büyükelçi geri çekilmemiş, söylemler ile eylemler arasında bir çelişki ortaya çıkmıştır.

Bu süreçte Türkiye, Soykırım Sözleşmesi’ne taraf devletlerden biri olarak  davaya müdahil olabilirdi.  Tıpkı, Almanya davaya İsrail tarafından müdahil oldu gibi. Türkiye,  bu süreçte etkin bir rol oynayabilirdi  ama bu imkanı  kullanmak istememiştir. İsrail’in Azerbaycan Ermenistan savaşında Azerbaycan’ın yanında yer alması önemli bir faktördür. Diğer bir faktör de, sözde Ermeni soykırımı konusunda son zamanlarda azalmış olsa da Türkiye’nin yanında  durmasıdır.

Bu kapsamda çok önemli bir gelişmeyi  kamuoyunun bilgisine sunmak istiyorum. Filistin Başkanı ve Ermeniler” başlıklı  aşağıda yer alan Tik Tok paylaşımı  önemlidir. Paylaşım, Azeri Türkçesi ile  yayınlanmıştır.

Güney Afrika’nın,  soykırım suçlamasıyla Lahey Uluslararası Adalet Divanı’na (UAD) başvurması çok önemli bir gelişmedir. Aslında  başvuruyu Türkiye’nin yapması çok daha doğru bir girişim olurdu. 1 Ocak 2024 tarihinde İstanbul’daki   “Şehitlerimize Rahmet, Filistin’e Destek, İsrail’e Lanet” mitingi yapmak yerine Türkiye UAD başvurabilirdi ama bunun yerine iç kamuoyuna yönelik bir eylemde bulunmuştur. Hollanda'nın Lahey  (The Hague) kentinde iki  uluslararası mahkeme görev yapmaktadır. Uluslararası Adalet Divanı ile Uluslararası Ceza Mahkemesi farklı yargı organlarıdır. - image 12

“Felestin Prezidenti ve Ermenilerle Baş-Başa. Eyni zamanda demek istayiram ki burada ve bütün dünyada yaşayan ermeniler bizim QARDAŞLARIMIZDIR, bizim bir hissamızdılar. Men burada faxr ve qururla bayan etmek istayiram ki, biz millartlar teşkilatında  Ermenilere bu haqq işlarında ilk destek veran tak dövlat olduq ve bu   destek qarşılıqlı sekilde davam edir. Cunki ermani xalqıda bir çox zulme ve qırğına maruz  qalmış bir xalqdır, XÜSUSAN OSMANLI DÖVLETİ TARAFINDAN. Falestin her zaman ermeni xalqının yanında olmağa devam edecekdir. Men öz adımdan, öz xalqım adından Ermenistan xalkına ve dövletine öz teşekürümü bildirmek istryiram ki, bizi her vaziyyatta destekleyib komak oldular.”

1 Ocak 2024 tarihinde Galata Köprüsü’nde Filistin Mitingi yapanlar acaba Mahmut Abbas’ın yukarıdaki açıklamaları  hakkında ne düşünüyorlar? TÜGVA’nın öncülüğünde düzenlenen “Şehitlerimize Rahmet, Filistin’e Destek, İsrail’e Lanet” mitingine katılanlar  acaba Mahmud Abbas’ın yukarıdaki açıklamalarını biliyorlar mıydı?

Güney Afrika’nın,  soykırım suçlamasıyla Lahey Uluslararası Adalet Divanı’na (UAD) başvurması çok önemli bir gelişmedir. Aslında  başvuruyu Türkiye’nin yapması çok daha doğru bir girişim olurdu. 1 Ocak 2024 tarihinde İstanbul’daki   “Şehitlerimize Rahmet, Filistin’e Destek, İsrail’e Lanet” mitingi yapmak yerine Türkiye UAD başvurabilirdi ama bunun yerine iç kamuoyuna yönelik bir eylemde bulunmuştur. Hollanda'nın Lahey  (The Hague) kentinde iki  uluslararası mahkeme görev yapmaktadır. Uluslararası Adalet Divanı ile Uluslararası Ceza Mahkemesi farklı yargı organlarıdır. - image 13

Bu gerçeği bilmeyen miting katılımcılarına hatırlatmakta yarar vardır. Abbas, “bütün dünyada yaşayan Ermeniler bizim QARDAŞLARIMIZDIR” derken, mitinge katılanlar bu gerçeğin farkında mıdırlar? Turkish Forum’da (ABD) yayınlanan  Ermenistan ile İlişkiler Sözde Normalleşirken  Hocalı Soykırımını Asla Unutmayalım” yazımı,  bu kapsamda  paylaşmak  istedim. Yukarıda yer alan iki belgeden birinde Türk bayrakları ayak altına alınmış, diğerinde ise çöp  konteynerlerine Türk bayrağı yapıştırılmıştır.  “https://www.turkishnews.com/tr/content/2022/02/26/ermenistan-ile-iliskiler-sozde-normallesirken-hocali-soykirimini-asla-unutmayalim/”

Güney Afrika’nın,  soykırım suçlamasıyla Lahey Uluslararası Adalet Divanı’na (UAD) başvurması çok önemli bir gelişmedir. Aslında  başvuruyu Türkiye’nin yapması çok daha doğru bir girişim olurdu. 1 Ocak 2024 tarihinde İstanbul’daki   “Şehitlerimize Rahmet, Filistin’e Destek, İsrail’e Lanet” mitingi yapmak yerine Türkiye UAD başvurabilirdi ama bunun yerine iç kamuoyuna yönelik bir eylemde bulunmuştur. Hollanda'nın Lahey  (The Hague) kentinde iki  uluslararası mahkeme görev yapmaktadır. Uluslararası Adalet Divanı ile Uluslararası Ceza Mahkemesi farklı yargı organlarıdır. - image 12

Yorumlar

  1. Hakki Keskin avatarı
    Hakki Keskin

    Degerli Sadik Ridvan Bey, bu bilgilendirici ve yararli yaziniz nedeniyle sizi kutlarim. Konuya iliskin Avrupa Insan Haklari Mahkemesi yanilmiyorsan ön karar niteliginde bir aciklama yapti. Izleyecegiz.
    Selamlarimla.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir