Ekonomik Özgürlük Endeksi, düşünce kuruluşu The Heritage Foundation (Miras Vakfı) ve The Wall Street Journal tarafından dünya ülkelerindeki ekonomik özgürlük derecesini ölçmek için 1995 yılında oluşturulan bir endeks ve sıralamadır. Washington, D.C. merkezli kamu politikalarına yönelik araştırmalarıyla bilinir. ABD’de Ronald Reagan’ın Başkanlığı döneminde muhafazakar harekette öncü rol üstlenmiştir. O dönemden sonra etkisini artırmış, alanında etkili kuruluşlarından biri olmuştur.
İnsanlık tarihinin büyük bir bölümünde kişiler, ekonomik özgürlük ve fırsatlardan yoksun kalmış, gelişmeler onları yoksulluğa ve yoksunluğa mahkum etmiştir. Yoksulluk, hastalıklar ve cehalet, büyük ölçüde ekonomik özgürlüğün ilerlemesine bağlı olarak tüm dünyada gerilemektedir. Ekonomik özgürlük ilkeleri The Heritage Foundation tarafından yayınlanan yıllık rehber olan Ekonomik Özgürlük Endeksi’nde ölçülmektedir.
Son 28 yıldır Endeks açık, samimi ve anlaşılır bir formatta iyi düşünülmüş analizler sunmaktadır. Kullanıcılar için yeni kaynaklar, araştırma ve eğitim için hazırlanmış bir web sitesi ile açıklanmaktadır. Endeks, okuyucuların ekonomik özgürlük, refah ve fırsatlardaki yirmi yılı aşkın ilerlemeyi izlemelerine ve bu fikirleri evlerinde, okullarında tanıtmalarına yardımcı olmaktadır. 184 ülkede mülkiyet haklarından finansal özgürlüğe kadar 12 özgürlüğü kapsamaktadır.
Ekonomik özgürlük, her insanın kendi emeğini ve mülkiyetini kontrol etme temel hakkıdır. Ekonomik olarak özgür bir toplumda kişiler; istedikleri şekilde çalışmak, üretmek, tüketmek ve yatırım yapmakta özgürdürler. Ekonomik olarak özgür toplumlarda, hükümetler emeğin, sermayenin ve malların serbestçe hareket etmesine izin verir ve özgürlüğün kendisini korumak ve sürdürmek için gerekli olanın ötesinde zorlama veya özgürlük kısıtlamasından kaçınır. Ekonomik özgürlük daha fazla refah getirir.
Endeks, ekonomik özgürlük ile çeşitli olumlu sosyal ve ekonomik hedefler arasındaki pozitif ilişkiyi belgelemektedir. Ekonomik özgürlük idealleri, daha sağlıklı toplumlar, daha temiz çevreler, kişi başına daha fazla servet, insani gelişme, demokrasi ve yoksulluğun ortadan kaldırılması ile güçlü bir şekilde ilişkilidir. Ekonomik özgürlük, özgürlüğün dört geniş sütununa ayrılmış 12 nicel ve nitel faktöre dayalı olarak ölçülür.
2022 Ekonomik Özgürlük Endeksine göre Türkiye, sadece bir yılda özgür ekonomiler sıralamasında 31 sıra gerilemiş ve “kısmen özgür” ülkeler sınıfından da dışlanmıştır. Toplumdan topluma değişen ekonomik özgürlük kavramı, temelde bir toplumdaki kişilerin emeklerini, hizmetlerini ve mallarını diledikleri gibi alıp satmalarını öngörmektedir.
Ekonomik özgürlüğün olduğu bir toplumda devletin temel görevi, insanlar arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için can ve mal güvenliğini sağlamaktır. Bunun için tarafsız, güvenilir bir hukuk sistemine ihtiyaç vardır.
Bu temel koşullar sağlandığında, insanlar sahip olduklarını nasıl harcamak istediklerine karar verebileceklerdir. Ekonomik özgürlüğü yüksek ülkelerde kişiler, daha yüksek büyüme oranlarına, ortalama gelirlere ve uzun ortalama yaşam sürelerine sahip olurlar. Türkiye, ekonomik özgürlük sınıfında “kısmen özgür” ülkeler arasında yer alırken, durum 2022 Endeksi’nde aşağıda görülebileceği gibi çok kötüleşmiştir.
Türkiye geçen yıl 76’ncı sırada iken bu yıl Ekonomik Özgürlük Ligi’nde 107’nci sıraya gerilemiştir. Türkiye, “kısmen özgür” ülkeler dışında tutularak “çoğunlukla özgür olmayan” ülkeler grubuna dahil edilmiştir: “Türkiye ekonomisinde son beş yılda ekonomik özgürlükler gerilemiştir. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın partisi İslamcı bir gündem izlemiş ve demokrasiyi aşındırmıştır. Ülke ‘çoğunlukla özgür olmayan’ kategorisine girmiştir.” Finansal bozulma, kamuoyunun kredibilitesi ve hukukun üstünlüğü puanlarındaki düşüş, Türkiye’nin ortalama notunun düşmesine yol açmıştır. Türkiye 100 üzerinden 56,9 puan alarak hem küresel hem de bölgesel ortalamaların altında kalmıştır.
Türkiye’nin içinde bulunduğu 10 ülkenin sıralaması şöyledir: 103 Karadağ, 104 Togo, 105 Ruanda, 106 Kamboçya, 107 Türkiye, 108 Umman, 109 Belize, 110 Solomon Adaları, 111 Fiji, 112 Güney Afrika.
Serbest Ülkeler: Singapur – 84.4, İsviçre – 84.2, İrlanda – 82, Yeni Zelanda – 80.6, Lüksemburg – 80.6, Tayvan – 80.1, Estonya – 80. Özgür Olmayan Ülkeler: 177. Kuzey Kore – 3, Venezuela – 24.8, Küba – 29.5, Sudan – 32, Zimbabve – 33.1.
Aşağıda Türkiye’nin kırıklarla dolu “hukuk”, “regülasyonların etkinliği” ve “hükümet” ve “açık pazar ”başlıklarında aldığı notlar verilmiştir.
Türkiye’nin notunun kırılmasında finansal bozulma ve hukukun üstünlüğü puanlarındaki aşırı düşüş etkili olmuştur. Rüşvet ve yolsuzlukta ülke notunu gösteren “Kamunun Güvenilirliği”nde de ortalamanın çok altında puan almıştır. Rapor’da; özgürlükler ne kadar genişse ekonomilerin o kadar sağlıklı büyüdüğü, bunun halkların zenginleşmesinde etkili olduğu açıklanmıştır.
Türkiye 2021 yılına kadar “kısmen özgür” ülkeler arasında yer alırken 2022’de Ruanda, Burkina Faso, Tanzanya, Kuveyt ve Kamboçya ile aynı gruptadır. Türkiye’nin; Ruanda, Burkina Faso, Tanzanya, Kamboçya gibi dünya haritasında nerede bulunduklarını Türk halkının bilmediği ülkelerle aynı grupta yer alması düşündürücüdür.
2022 yılında ekonomik özgürlüklerde en önde gelen 3 ülke; Singapur, İsviçre ve İrlanda’dır En sondaki 3 ülke ise Kuzey Kore, Venezuela ve Küba’dır. Türkiye, sadece bir yılda özgür ekonomiler sıralamasında 31 sıra gerilemiş ve “kısmen özgür” ülkeler sınıfından da dışlanmıştır. Bu durumu yetkililer nasıl değerlendirir bilemem ama bu gelişme Türk ekonomisinin ne kadar kırılgan olduğunun bir göstergesidir. Türk basınında bu konunun yeteri kadar yer almaması ise üzücüdür.
Bir yanıt yazın