Cengiz Aytmatov’un ölümünün yıldönümünde

“Güzel sözler sıcak demir gibidir; vaktinde söylenmezse soğur taş  gibi olur” diyen Aytmatov’a gönderme yapalım ve ülke, dünya meseleleri karşısında yalnızca “söylenen” taşlar gibi  olup olmadığımızı sorgulayalım.

• Türk dünyası, Türk ve dünya yazınının önde gelenlerindendir ve çok sayıda eser vermiştir .

• Kırgızistan/Talas’ın Şeker köyünde(12.12. 1928’de doğar(1)

• Gün Olur Asra Bedel kitabının Nayman Ana efsanesinde “Mankurt” kavramını kullanarak dünya literatürüne(kaynak) kazandırır.

• Mankurt’ bibi Közkaman kavramı  ise Rahmankul Berdibayev’in Baykal’dan Balkan’a kitabında geçer.

• Kavramlar Manas Destanı’nda geçer.

• Mankurtlaştırılan insan hangi soydan, hangi boydan geldiğini; anasını babasını bilmezmiş. İnsan olduğunun bile farkında değilmiş.

• Közkaman ise bilinçli olarak kendi halkına ihanet eden, ontolojik bir yabancılaşma içinde bulunan,kimlik yitimine uğramış kişiymiş. Çıkarlarına göre hareket eden közkamanlar, gücün yanında yer alarak kendi insanına, halkına yüz çevirenmiş. Mankurtlaştırmada ise birey ideolojik bir köleleştirme sürecine maruz kalır.İki kavram arasındaki temel fark bilinçtir.

CENGİZ AYTMATOV KİMDİR?

 Bilge bir kadın olan babaannesi Ayıkman Hanım tarafından Manas Destanı’ndan hikayeler anlatılarak büyütüldü.

Dünya literatürüne “mankurt” kavramını( *) kazandırdı

Aytmatov, “mankurt” kavramını 1980’de kaleme aldığı “Gün Olur Asra Bedel” romanında tarihine küsen, geçmişini unutan, ailesine, mensup olduğu milletine, öz değerlerine yabancılaşan ve gayesi olmayan insanların mensup oldukları milletleri uyarmak için kullandı. Toplumuna yabancılaşma olarak da kullanılan “mankurt” kavramı, Aytmatov’un kendisi kadar dünya tarafından tutulup benimsendi.

CENGİZ AYTMATOV’UN ESERLERİ

Cengiz Aytmatov, “Dişi Kurdun Rüyaları” ve “Elveda Gülsarı” romanlarında insanların yanı sıra hayvanların da psikolojisini anlatmış, romanlarında insani özellikler atfettiği kurt ve at gibi hayvanlara yer vererek bu konuda başarılı olmuş dünyadaki sayılı yazarlardan biri olarak tanınıyor.

Son romanı “Dağlar Devrildiğinde-Ebedi Nişanlı”yı vefatından bir yıl önce okuyucuyla buluşturan Aytmatov’un “Zorlu Geçit”, “Cemile”, “İlk Öğretmenim”, “Elveda Gülsarı”, “Toprak Ana”, “Dağlar ve Steplerden Masallar”, “Kızıl Elma”, “Selvi Boylum Al Yazmalım”, “Fuji-Yama”, “Beyaz Gemi”, “Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek”, “Gün Olur Asra Bedel”, “Dişi Kurdun Rüyaları”, “Cengiz Han’a Küsen Bulut” ve “Kassandra Damgası” adlı kitapları yayımlandı.

(*) MANKURTLUK NEDİR?

Türk Dil Kurumu sözlüğünde “ulusal kimlikten uzaklaşan, içinde bulunduğu topluma yabancılaşan” şeklinde tanımlanan Mankurt sözcüğü ilk olarak Kırgız yazar Cengiz Aytmatov tarafından 1980 yılında kaleme alınan Gün Olur Asra Bedel eserindeki Nayman ana efsanesinde kullanılarak literatüre kazandırılmıştır. 

Kavram, daha çok sosyal psikoloji alanında kullanılan bir terim olsa da günümüzde sosyolojiden siyasete pek çok konuyu açıklamada kullanılmaktadır.

….

Yazara, bu eseri ile milli şuuru canlandırmayı, özünden kopmamayı ve milli bilinç oluşturmayı amaçladığı yorumları yapılmıştır. 

 Mankurt kavramı, bugüne kadar Türkiye basınında kitap, makale ve gazete fıkrası gibi pek çok yazında ele alınmıştır.  (2)

(1)https://www.timeturk.com/cengiz-aytmatov-kimdir/biyografi-793687

(2) https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjss/issue/53880/492326