Türk Konseyi

TÜRK KONSEYİ (Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi )
Uluslararası Örgüt Künyesi
Örgütün Adı: Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi)
Örgütün Amacı:
Türk dünyasının tarihi ve kültürel birikimlerinden en geniş şekilde yararlanılmak suretiyle Türk dili konuşan ülkeler arasındaki çok taraflı işbirliğinin geliştirilmesi.

Kuruluş Tarihi: 3 Ekim 2009
Merkezi: İstanbul
Üye Ülkeler:

Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Özbekistan , Macaristan (Gözlemci Üye)

TÜRK KONSEYİ

Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirveleri süreci, Türkiye ve Türkiye ile dil birliği olan Güney Kafkasya’da Azerbaycan, Orta Asya’da Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan’ın katılımıyla Sovyetler Birliğinin 1991’de dağılması sonrasında ortaya çıkan koşulların olanaklı kıldığı bir forum olarak ortaya çıkmıştır. 1992 senesinde ülkemizin girişimleriyle başlatılan süreç kapsamında, on “Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi” gerçekleştirilmiştir.

Nahçıvan’da yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları 9. Zirvesi’nde mevcut süreci kurumsallaştırmak amacıyla, Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin kuruluşuna dair “Nahçıvan Anlaşması” imzalanmıştır. “Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi” veya kısaca “Türk Konseyi” olarak da adlandırılan yapı, Devlet Başkanları Konseyi, Dışişleri Bakanları Konseyi, Aksakallar Konseyi (her ülkeden gelen akil adamlardan müteşekkildir), Kıdemli Memurlar Komitesi ve merkezi İstanbul’da bulunan Sekretaryadan oluşmaktadır.

Türk Konseyi’nin öncelikli hedefi, Türk dünyasında karşılıklı güven ortamının pekiştirilmesi, siyasi dayanışmanın güçlendirilmesi, ekonomik ve teknik işbirliği imkânlarına ivme kazandırılması, beşeri ilişkilerin sağlıklı yapılara kavuşturulması ve Türk dünyasının tarihi ve kültürel birikimlerinin en geniş şekilde kayıt altına alınmasını sağlamaktır.

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, 15-16 Eylül 2010 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen 10. Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi’yle resmen hayata geçirilmiştir. TK’nin Sekretaryası İstanbul’da yerleşik olup, ilk Genel Sekreterlik görevini 2014 yılına kadar E. Büyükelçi Halil Akıncı yürütmüştür. 2014-2018 arasında ise Genel Sekreterlik görevine Azerbaycanlı Ramil Hasan getirilmiştir. Halihazırda Genel Sekreter Büyükelçi Baghdad Amreyev’dir (Kazakistan).

İstanbul’daki kuruluş toplantısının ardından Türk Konseyi’nin ilk Zirve Toplantısı “Ekonomik ve Ticari İşbirliği” temasıyla 20-21 Ekim 2011 tarihlerinde Almatı’da gerçekleştirilmiştir, Toplantı vesilesiyle, Konsey’in kurumsallaşmasına ilişkin anlaşma ve tüzükler sonuçlandırılmıştır. Ayrıca, Zirve münasebetiyle, üye ülkelerin iş çevrelerini bir araya getirecek Türk İş Konseyi tesis edilmiştir.

II. Zirve “Eğitim, Bilim ve Kültürel İşbirliği” temasıyla 22-23 Ağustos 2012 tarihlerinde Bişkek’te düzenlenmiştir. Zirve’de alınan kararlarla birlikte, Türk Konseyi çatısı altında yeni kuruluşlar tesis edilmiş, bu çerçevede Astana’da Türk Akademisi ile Bakü’de bir Türk Kültür ve Mirası Vakfı’nın kurulmasına ilişkin anlaşmalar imzalanmıştır. Ayrıca, Zirve sırasında imzalanan Mali Esaslar Anlaşması ile Türk Konseyi Sekretaryası’nın kurumsal hüviyeti güçlendirilmiştir.

Türk Konseyi’nin III. Zirvesi 15-16 Ağustos 2013 tarihlerinde Azerbaycan’ın Gebele şehrinde “Ulaştırma” temasıyla gerçekleştirilmiştir. Zirve vesilesiyle “Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Dışişleri Bakanlıkları Arasında İşbirliği Protokolü” imzalanmıştır.

IV. Zirve toplantısı ise ülkemizin evsahipliğinde 4-5 Haziran 2014 tarihlerinde “Turizm” temasıyla Bodrum’da düzenlemiştir. Türkmenistan Cumhurbaşkanı Sayın Gurbangulu Berdimuhamedov’un da katıldığı Zirvenin Bildirisinde “Turizm Ortak İşbirliği Protokolü” ile İpek Yolu üzerindeki Türk Devletlerinin turizm destinasyonlarından oluşan “Türk Konseyi – Modern İpek Yolu” tur paketi oluşturulması girişimine ve “Bölgesel Diaspora Merkezlerinin” kurulmasına yer verilmiştir.

V. Zirve toplantısı “Medya ve Enformasyon Teknolojileri temasıyla 11 Eylül 2015 tarihinde Astana’da düzenlenmiştir. Zirve’de Türk Akademisi ile Türk Kültür ve Miras Vakfı’nın tamamlayıcı anlaşmaları ile Türk Sporları ve Göçebe Kültür Merkezi’nin kurucu ve tamamlayıcı anlaşmaları imzalanmış; ülkemize tahsisli Genel Sekreter Yardımcılığı kadrosuna da Sayın Ömer Kocaman’ın ataması yapılmıştır. Sayın Kocaman 18 Eylül 2015 tarihi itibariyle görevine başlamıştır.

Türk Konseyi VI. Zirve Toplantısının “Gençlik ve Spor” temasıyla Kırgızistan’da düzenlenmiştir. Zirvede Macaristan gözlemci üye olarak Türk Konseyi’ne katılmıştır.

Türk Konseyi’nin Budapeşte’deki Avrupa Temsilcilik Ofisinin açılışı 19 Eylül 2019 tarihinde Sayın Bakanımızın da katıldığı törenle gerçekleştirilmiştir.

15 Ekim 2019 tarihinde Bakü’de “KOBİ’lerin Desteklenmesi” temasıyla gerçekleştirilen VII. Zirveye, Özbekistan Türk Konseyi’ne tam üye olarak katılmıştır. Zirvede, Türk Dünyasının birleştirilmesindeki çabalarından dolayı Kazakistan’ın Kurucu Cumhurbaşkanı, Elbaşı Sayın Nursultan Nazarbayev’e Türk Dünyası Ali Nişanı takdim edilmiştir. Sayın Nazarbayev’e bunun yanı sıra, Sayın Cumhurbaşkanımızın teklifi üzerine Türk Konseyi Onursal Başkanı unvanı da verilmiştir. Türk Konseyi üye devletleri arasında Ortak Yatırım Fonu’nun kurulması konusunda fizibilite çalışmalarının yapılarak sürecin hızlandırılması kararının alındığı Zirve Bildirisinde ayrıca TK üyesi devletleri Barış Pınarı Operasyonumuza destek verdiğini belirten bir açıklama da yer almıştır.

10 Nisan 2020 tarihinde COVID-19 ile mücadelede dayanışmayı ve ülkeler arasında eşgüdümü artırmak için Türk Konseyi üye/gözlemci ülkeleri ve Türkmenistan’ın devlet/hükümet başkanlarının katılımıyla Türk Konseyi Olağanüstü Video Konferans Zirvesi düzenlenmiştir.

VIII. Türk Konseyi Zirvesinin ülkemizde gerçekleştirilmesi öngörülmekte olup, TK dönem başkanlığı ülkemizce devralınacaktır.

TÜRK KONSEYİ’NİN BAĞLI/İLİŞKİLİ KURUMLARI

Türk Konseyi, Türk Dili Konuşan Ülkeler arasındaki işbirliği mekanizmalarının en üstünde yer alan çatı kuruluş olarak kabul edilmektedir. Türk Konseyi’nin bu çerçevede ilişkili kurumları aşağıda sunulmuştur:

TÜRKSOY (Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı): 1993 yılında kurulmuştur. Merkezi Ankara’dadır. Taraflar arasında bilim, eğitim, kültür ve sanat alanlarında işbirliğinin geliştirilmesini, Türk dünyasının ortak değerlerinin uluslararası seviyede tanıtılarak kitlelere yayılmasını, Türk Dili Konuşan Ülkeler arasındaki kültürel bağların derinleştirilmesini amaçlamaktadır.
TÜRKPA (Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi): 2008 yılında imzalanan İstanbul Anlaşması’yla kurulmuştur. Merkezi Bakü’dedir. Türk Dili Konuşan Ülkelerin Parlamentoları arasındaki işbirliğini derinleştirmek amacıyla faaliyet göstermektedir.
Türk İş Konseyi: Kurucu belgesi 2011 yılında imzalanmıştır. Dört ülkenin özel sektör kuruluşlarını birleştirerek, ekonomik işbirliğinin ileriye götürülmesi yolunda Türk Konseyi tarafından yürütülen çalışmalarda önemli rol oynaması beklenmektedir. Türk Konseyi Üye Ülkelerinin Oda Başkanları, Türk İş Konseyi çatısı altında yılda bir kere biraraya gelmektedirler. Bu çerçevede, Türk İş Konseyi’nin Beşinci Toplantısı, 3 Nisan 2017 tarihinde “Atameken”in ev sahipliğinde Astana’da gerçekleştirilmiş olup, Türk İş Konseyi’nin Sekretaryasının İstanbul’da teşkil edilmesi hususunda mutabakata varılmıştır.
Türk Akademisi: Kurulduğu 2010 yılından 2012 yılına kadar Kazakistan Cumhuriyeti’nin ulusal bir kurumu olarak faaliyet göstermiştir. Türk Akademisi’nin, Türk Konseyi çerçevesinde faaliyet gösterecek uluslararası bir yapıya kavuşturulmasını teminen hazırlanan kurucu anlaşma 2012 Bişkek Zirvesi’nde imzalanmıştır. Astana’da yerleşik olan Türk Akademisi, Türk dili, edebiyatı, kültür, tarih ve etnoğrafyası alanında gerçekleştirilen bilimsel araştırmaların eşgüdümünü ve desteklenmesini amaçlamaktadır. Türk Akademisi bünyesinde ayrıca, Türk halklarının kültürel ve manevi mirasına ilişkin araştırmalar gerçekleştirerek, Türklerin dünya medeniyetine olan katkılarını görünür kılmak hedeflenmektedir.
Türk Kültür ve Miras Vakfı: Kurucu belgesi, 2012 tarihli Bişkek Zirvesi’nde imzalanmıştır. Merkezi Bakü’dedir. Türk kültürü ve mirasının gerçekleştirilmekte olan faaliyet, proje ve programların desteklenmesi ve finansman katkısı sağlanması yoluyla korunması ve bu alanda gerekli çalışmaların yapılması amaçlanmaktadır. Türk Kültür ve Miras Vakfı, çalışmalarını TÜRKSOY ve Türk Akademisi’yle işbirliği içinde yürütmektedir.
Türk Konseyi Ortak Ticaret ve Sanayi Odası: Türk Konseyi Ortak Ticaret ve Sanayi Odası’nın kurucu belgesi Türk İş Konseyi üye kuruluşlarının başkanlarının katılımıyla Astana Ekonomik Forumu kapsamında 17 Mayıs 2019 tarihinde imzalanmıştır. Ortak Ticaret ve Sanayi Odasının sekretarya hizmetlerini İstanbul’da TOBB vermektedir. Önümüzdeki dönemde TTSO’nun kanunlarımızla uyumlu şekilde tüzel bir kişilik ve bilahare uluslararası bir statü kazandırılması gündemdedir. 5 Ekim 2019 tarihinde Taşkent’te ve 14 Ekim 2019 tarihinde Bakü’de yapılan İş Forumu, Türk Dünyasındaki ticari etkileşimin artması yönündeki çalışmaların örnekleridir. Bakü’de düzenlenen İş Forumu’nda Macaristan ve Özbekistan da TTSO’ya üye olmuştur.