Uluslararası arena 10 yıldır, Libya’da askeri ve siyasi durumla ilgilidir.
Bugün Libya, Avrupa Birliği’ne en yakın açık silahlı çatışmaya sahne oluyor.
Çatışma, cihatçı gruplardan özel milislere ve güvenlik şirketlerine, yabancı silahlı kuvvetlere kadar,
Her biçim ve meşruiyet derecesinde silahlı birimleri içeriyor…
*
2019’a kadar bu farklı gruplar; iki ana faaliyet merkezinin arkasında birleşti.
Doğu’da Bingazi merkezi ve Batı’da Trablus merkezi.
*
Libya iç çatışmasının kendine özgü özelliği, her iki gücün de diğerinin meşruluğunu tanımasıdır!
Trablus, Fayez al-Sarraj yönetiminde BM destekli Ulusal Anlaşma Hükümeti’ne (GNA) ev sahipliği yapıyor.
Doğudaki merkezi figürler ise;
Aslında yine Fayez al-Sarraj tarafından yönetilen, Cumhurbaşkanlığı Konseyi tarafından atanan,
Libya Ulusal Ordusu (LNA) komutanı Temsilciler Meclisi Başkanı Aguila Saleh ve Khalifa Haftar’dır!
*
2015 Libya Siyasi Anlaşması çerçevesinde kurulan Cumhurbaşkanlığı Konseyi,
Esas olarak Devlet Başkanı işlevlerini yerine getiriyor.
Başkanlık Konseyi hem Doğu hem de Batı için meşruiyet kaynağıdır.
*
Ancak aktif değildir!
Çünkü altı üyeden alınan kararı veto edebilecek dokuz üyeden oluşuyor!
Çatışma ortamında, bu gereklilik konseyin herhangi bir şeye karar verememesi anlamına geliyor…
*
Mesela, Halife Haftar’ın Başkanlık Konseyi’ndeki ana müttefiki, Başkan Yardımcısı Ali Faraj Qatran’dir.
2019’dan bu yana Trablus’ta hiç bulunmadı!
Ama yakın zamana kadar resmen tescilli LNA memurları gibi maaşlarını aldı…
*
Nisan 2019’da LNA, Trablus’a bir saldırı başlattı.
Mart 2020’de kuşatma kaldırıldı.
LNA etnik-aşiretler bileşimi ve ekonomik çıkarları açısından;
Her iki tarafın etkisinin doğal sınırı olan Sirt –Al Jufra hattına geri çekildi.
Ana petrol tesisleri LNA kontrolünde kaldı.
O zamandan beri önemli bir değişiklik olmadı…
*
Haftar, Trablus’ta ilerlemesini,
BM tarafından tanınan Sarraj Hükümetini;
Bilhassa Müslüman Kardeşler gruplarının etkisinden “özgürleştirme” gereğiyle açıkladı.
*
Bu açıdan Libya Savaşı, ulus devletlerin ortaya çıkmasından önceki,
Avrupa’daki ortaçağ çatışmalarını anımsatıyor!
Bu bir nüfuz savaşıdır ve bu savaşı mülkün tanınması ve istihdamı belirliyor…
*
Türkiye, Mısır, ABD, İtalya, Fransa ve diğer ülkelerden silahlı kuvvetler,
Libya’da faaliyet göstererek;
Her zaman kamuya açıklanmayan hedefli misyonlar gerçekleştiriyor.
*
2020′ de Türkiye GNA’nın yanında en görünür taraf oldu.
GNA ayrıca İtalya tarafından da aktif olarak destekleniyor.
Mısır, BAE, Suudi Arabistan ve Fransa GNA’yı destekliyor…
*
2020’de Rusya, Trablus Hükümeti’ni resmen tanımakla birlikte,
Rus Dışişleri Bakanlığı Trablus ile diyalog halindeyken,
Savunma Bakanlığı Khalifa Haftar’ın LNA’sı ile meşru muadili olarak işbirliği yapıyor…
*
Bu sırada dünya ekonomisi koronavirüs salgını ve kilitlemelerle,
1929 Büyük Buhran’dan bu yana en ciddi durgunluğa girdi!
*
Mevcut siyasi ve ekonomik eğilimler devam ederse,
2020’nin kalan döneminde hükümet faaliyetleriyle,
Ekonomilerin düzenlenmesinde yeni bir dönem başlayacaktır.
Bu düzenlemede uluslararası şirketler öncü rol oynayacaktır.
*
Nitekim çok uluslu petrol şirketleri, Libya’da savaş boyunca faaliyet gösterdi.
Önce üretimi askıya aldılar, sonra yeniden başlattılar.
Personeli tahliye ettiler ve bazılarını geri getirdiler.
*
Libya’nın hidrokarbon kaynakları Fransız Total: İtalyan Eni: Avusturya OMV :
Alman Wintershall DEA ve Kanada Suncor liderliğinde,
23 yabancı petrol ve gaz şirketine aittir.
*
İtalya’ya Green Stream boru hattıyla her gün yaklaşık 13 milyon metreküp gaz tedarik ediliyor.
Gaz, Trablus kontrolünde açık deniz Wafa ve Bahr Essalam sahalarında üretiliyor.
İtalya bu yüzden Trablus’taki GNA’yı destekliyor,
Denizaşırı altyapının güvenliği ve varlığını koruyor…
*
Bu noktada Libya’daki gaz tedarik sistemi;
Savaş cephesinin doğudaki güç istasyonları için,
Batı-Doğu teslimatları da dahil olmak üzere,
Savaş boyunca neredeyse kesintisiz olarak çalıştığını belirtmek gerekiyor.
Uluslararası petrol şirketleri savaşın egemenidirler…
*
İtalyan Eni Batı’da ana paydaş olarak kalırsa,
Libya Ulusal Petrol Şirketi’nin (NOC);
Doğu’da petrol faaliyeti gösteren ana ortakları Total ve Kanada’dan Suncor olacaktır…
*
Diğer yabancı şirketler de Libya’da ortak girişim kurdular.
Petrol şirketleri bu ortak girişimde yerel isimlerini gizleyerek faaliyet gösteriyor.
Mesela Mellitah Oil & Gas Co (MOGCO), Eni’nin ortak girişimidir.
Kanada’nın en büyük enerji şirketi Suncor, Haftar’ın kontrol ettiği bölgede Harrouge Oil’in bir parçasıdır.
Sarir Wintershall DEA: Waha Oil ve Mabruk Oil Total içindir
İspanya’nın Akakus Repsol, Avusturya OMV, Norveç Eqinor ve yine Total’den oluşan bir konsorsiyumdur.
Türk Petrol Anonim Ortaklığı Libya’da hiçbir konsorsiyuma dahil değildir.
*
Savaşın başlamasından sonra Libya’dan tek bir yabancı petrol üreticisi çıkmadı.
Libya petrol endüstrisine Fransa, İtalya, Almanya, İspanya ve Avusturya gibi Avrupa Birliği ülkelerinden şirketler hakimdir.
Birlik üyesi olmayan İngiltere, Norveç, Kanada, ABD’nin varlığı savaş sırasında bir miktar azalmıştır.
Çinli ve Orta Doğu yatırımcıları şimdiye kadar bu varlıklara erişememiştir.
*
Haftar’ın 2019 Trablus’taki ilerlemesi başlangıçta petrol üretimini askıya almadı.
Çatışmanın her iki tarafı da NOC ile çalışmaya devam etti.
*
Denge Ocak ayında sona erdi.
Doğu toplulukları ihracatlarını kontrol ettikleri terminalleri askıya almaya karar verdi.
Sonuç olarak, toplam üretim günde 1,2 milyon varilden 0,3’e ve daha sonra 0,1 milyon varile düştü.
*
Daha sonra olan COVID-19 ve petrol fiyatının çöküşüydü.
Haftar’ın Ortadoğu sponsorları Mısır, BAE ve Suudi Arabistan,
Petrol üretimine devam etmenin çok erken olduğuna karar vermiş olabilir.
*
Mayıs 2020’de cephedeki durum 2019’un başındaki duruma geri döndü.
Libya’daki siyasi sistemin mimarisi o zamandan beri hiçbir şekilde değişmedi.
Ancak o zaman petrol üretimi var oldu, ancak bugün değil!
Dolayısıyla, şimdi tek yeni faktör petrol piyasası rol oynuyor.
*
NOC, siyasi sistemin 2011’den bu yana nasıl değiştiğine bakılmaksızın,
Petrol endüstrisini geliştirme stratejisini uygulama eğilimindedir.
2024 yılına kadar mevcut rezervler teknik olarak üretimi günde 3,5 milyon varile çıkarmayı mümkün kılacaktır.
*
Libya’nın üretimi 2019 seviyelerine geri dönmese bile,
Güçlü uluslararası petrol şirketlerinin, yılda 15-20 milyar dolarlık yüksek kaliteli petrol üretme ve tedarik etme olasılığı vardır.
*
Üretim askıya alma, Doğu’daki çeşitli yerel milisler tarafından gelir dağılımına yaklaşımları gözden geçirmek için kullanılıyor.
Şimdiye kadar, Doğu’daki bazı güçlerin petrol ve gaz mevzuatını gözden geçirme çabaları,
Daha çok propaganda etkisi için tasarlanmış bir ütopya gibi görünüyor.
Aynı zamanda, devam eden ademi merkeziyetçilik aslında kurumsal sosyal sorumluluk mekanizmaları aracılığıyla yürütülmekte,
Giderek daha fazla devlet işlevi kurumsal finansmana aktarılmaktadır….
*
Devlet kurumlarının yokluğunda faaliyet göstermek için şirketler meşruiyet boşluğu sorununu çözebilecek aracılara ihtiyaç duyar.
Libya’da böyle bir aracı, daha önceki zamanlardan kalan bir devlet altyapısı olan Ulusal Petrol Şirketi’dir.
NOC Meşruiyet boşluğunu doldurabilmek için,
Kaddafi döneminde oluşturulan bir kurumsal güvenlik kurumu olan Petrol Tesisleri Muhafızlarını (PFG) destekliyor.
*
Libya’da devletin zayıflamasının hükümet alımını, petrol gelirlerindeki payını henüz azaltmamış olması dikkat çekicidir.
Kaddafi’nin son yıllarında kabul ettiği katı ve merkezileştirici yasalar hala yürürlüktedir.
*
Libya’ya çözüm, Uluslararası Petrol Şirketleri vasıtasıyla gelecektir.
4. 8. 2020
Bir cevap yazın