..it gibi dostun olsun falan.. 😉
Hani bilinen bir fıkra var ya”,
Öğretmen her lafın sonunda öğrencilerden “Öğretmenim” demesini istermiş, Yaptım öğetmenim, ettim öğretmenim vs..
Ve bir gün; “Bana 4 ayaklı hayvan isimlerini sayın demiş”..
Öğrenciler Saymış; “At öğretmenim, it öğretmenim, Eşek öğretmenim”
Ama bu öyle değil;
Hatırlayanlar hatırlar,
Geçen (Geçenki) yazıda Eşeği irdelemiştim, Enine boyuna ve tüm hususiyetiyle..
Bugün de İt’i inceleyeceğim ve Türk Halkının Yaşamında, Gelmişinde Geçmişinde ve de Geleceğinde ne kadar rol oynar görün..
(* ..Hiç bir hayvan yoktur ki Eşek ve İt kadar Türk İnsanının hayatına iç içe girsin,
en yakın veya hayırlı dediğiniz koyun buna girmez!)
“İt”, Hayatın her alanında ve hemen her dakika onu anarız ve onunla yatar onunla kalkarız!..
Ama bir günden bir güne de hakkını vermeyiz! 🙁
İşte ben burda ..Sezar’ın hakkını vermek için burdayım..
İt’in önemi ve Hayatımızda edindiği yerler, Bize verdiği dersler, Ondan almamız gereken ..ek dersler Onun bu ironik varlığından haber almak ..ve hadisenin sosyo-bilimselliğine dikkat çekmek!..
Önce Atasözleri ve deyimlerden başlayalım veya günlük hayatta tabirlerden;
Yavuz itin sonu uyuzluk
Yavuz it ne yer ne yedirir!
İt gölgesi (hlk dey. dut gölgesi it gölgesi, Kaya gölgesi Gardaş Gölgesi!)
İt ölüsü
İt sürüsü
İt dalaşı
İt ürür kervan yürür
İti öldürene sürütürler
..İtliği de var yiğitliği de!..
..itin karnı ekmeğe doymaz!
İtin koynunda ekmek uğağı mı olur, veya saklanmaz.
İtin püfürüğü.
İt dişi
İt akıllı
İtin ömrü az olur (böyle bir atasözü yok ama ..burda açık gördüm ve Bu açığı doldurmaya karar verdim. Dilerim 3-5 sene sonra atasözü olur..)
İt yemez!
İtin olur..
İtin akılsızını yol yorar
At izi it izine karışmış
Uyuz it
Tasmalı it
..İtim diyemez!
At soysuzu İt hırsızı bilir.
İt osman (*)
İtoğl. it (afedersiniz)
İti an çomağı eline al
İte kemik (atmak)
İta amiri (biliyorum alâkası yok ama söyleyeyim dedim) 🙂
..İtin ayağını taştan mı esirgiyorsun..
Sizin it bizim baltayı getirdi mi (alâkasız şeylere mesnet uydurmak için söylenir..).
..iİtin ayağına düştü!
Kör itin öldüğü yer (uzaklık ifaesi)
İt soyu
İt ölüsü
İt kılı postal bağı (hiç bir anlam ifade etmeyen alakasız sözler)
İşi yok it taşlıyor (millet işiyle gücüyle uğraşırken O avare geziyor mânâsında)..
Kelp (it)..
Töbelemeç (İt eniği eski dil)
İt uluması
it evi
İt gibi kuyruğu titremek
İt gibi kuyruk sallamak
Kuyruğu yanık it
Kudurmuş it
İt gibi cemkirmek!
İt yüzgeci (Stil)
İte baak yattığı yere bak!
İt herif!
..İtim diyemez!
İt iti ısırmaz!
İti ite boğdurmak!
İt derisi
İt canı
İt dölü
İt huyu veya ..soyu.
İt yalı
İt kıçı yemiş gibi geziyor (burada kıç, Öz Türkçe’de “ayak bileğinden aşağısı” demek)
Koyun iti (çoban köpeği)
İt yatağı
İt oturuşu
İti bağlasan durmaz!
İt dalışı (dikey suya dalış)
Eceli gelen it!
Su iti
İtten kıl çekmek
İt dalaması..
..“İt yalasın yüzünüzü” (..eskiden Oğlan evi Kız evinden gelini alıp giderken kız evini biraz geçince (güvenli mesafe) “İşte aldık kızınızı İt yalasın yüzünüzü deermiş”, Hani işin tuzu biberi..)
Bu kültürümüzde var ve Tabi küçük düşürmek için değil,
“Dikenimiz çıktı demek gibi”, galibiyet ve rahatlama tezahürü..) 🙁
Son olarak da “türemiş veya ek almış yüzlerce kelimeden biri”;
“YİĞ/İT,
..İT/EKLE”!.. 🙂
(*) İt osman,
Halk arasında muzır, geçimsiz, içten pazarlıklı, kötülükten başka bir şey düşünmeyen, hep haklı çıkmaya çalışan,
..ve anında dönen (ikili oynayan, satan), düşmanla işbirliği yapan (..kısa süre de olsa),
..ve gene de toplumun bir ferdi sayılan,
kerhen sevilen kişi! ..için söylenir..
..Duymuşsunuzdur,
Kiminizin asker arkadaşı, kiminizin köylüsü, kiminizin mahalle arkadaşının birinin adı mutlaka ..“ya İt osmandır, ya kör ali, ya kör bekir, ya topal ali veya hırsız Ali, ya it omar, ya da gâvur ali’dir”.. 🙂
(İçtenlikle söylüyorum, Bir asker arkadaşım vardı Adı “İt Osman”dı! 1977-78.. Kendi derdi, sivildeki adı o’ymuş! Ama burda memleket söyleyemem ve Eğer hayattaysa Allah Selamet versin…)
Öbür sefere kanatlı iki ayaklı bir hayvanı işleyeceğim ama sürpriz, Tavuk değil… 🙁
Sevgilerimle..
12.7.2013
__YaLNıZ__
(Eshabil Üstündağ)
[email protected]