Tarihçiler Ortak Komisyonu

Büyükelçi (E) Ömer Engin LÜTEM
Turkish forum danisma kurulu uyesi
9 Temmuz 2008

Türkiye ve Ermenistan arasındaki uzlaşma girişimlerinde Ermenistan’da en fazla itiraz çeken nokta, Başkan Sarkisyan’ın 1915 olaylarının incelenmesi için bir tarihçiler ortak komisyonu kurulmasına karşı olmadığı hakkındaki sözleri olmaya devam ediyor. Ermenistan’da Taşnak Partisi’nin en yetkili kişisi olan Kiro Manoyan Ermeni “soykırımının” gerçekliğini sorgulayacağı için böyle bir komisyona itiraz ederken, aynı zamanda Ermeni “soykırımının” tanınmasının ve Türkiye ile Ermenistan arasındaki diğer önemli sorunların tarihi değil siyasi sorunlar olduğunu belirtmek suretiyle, Ermenilerin tazminat ve toprak taleplerine dolaylı bir şekilde gönderme yapıyor. Ermenistan dışında Taşnak Partisi’nin Batı Avrupa için Merkez Komitesi de “soykırımın” tarihi gerçekliğinin kanıtlanmaya ihtiyacı bulunmadığını, bu konuda hiçbir taviz verilmeyeceğini, Türkiye dâhil Ermeni “soykırımının” uluslararası alanda tanınmasının Ermeni halkı ve devletinin güvenliği ve geleceği için elzem olduğu belirtilerek, Ermenistan ve Diasporanın “soykırım” konusundaki ortak tutumunun açık, kesin ve müzakere edilemez olması gerektiği belirtiliyor.Ermenistan’da önemli bir kuruluş olan Soykırım Anıtı ve Müzesi’nin direktörü Hayk Demoyan ise tarihçiler ortak komisyonu kurulduğu takdirde bu gruba katılacak olan Türk tarihçilerinin “soykırım” olduğuna inanalar ve inanmayanlar arasından seçilmesi gerektiğini ifadeyle daha şimdiden Türkiye’nin işine karışmaya çalışıyor.Kısaca 1915 olaylarını incelemek üzere bir tarihçiler ortak komisyonu kurulması olasılığının Ermenistan’da milliyetçi çevrelerde ciddi endişe yarattığı görülüyor. Buna karşın, aksini savunan, diğer bir deyimle böyle bir komisyonun yararlı olabileceğini belirten bir görüş, şu ana kadar belirtilmemiş bulunuyor.

Diğer yandan bir tarihçiler komisyonu kurulması fikri uluslararası alanda git gide taraftar toplamaya devam ediyor. Son olarak Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Parlamenter Asamblesi, Astana’da yaptığı ve 3 Temmuz’da sona eren toplantısında kabul ettiği deklarasyonda, üye ülkeler tarihin tartışmalı dönemlerine objektif ve bilimsel ışık tutabilmek amacıyla, o ülkeler tarafından tarih ortak komisyonları kurulmasının teşvik edildiği bildiriliyor. Böylelikle Türkiye’nin 2005 yılında Ermenistan’a yaptığı tarihçiler ortak komisyonu önerisi açıkça desteklenmiş oluyor.

Bu deklarasyon, aynı zamanda, üye devletlerin arşivlerini tüm araştırmacılara ve diğer ilgili kişilere tam olarak açması çağrısında bulunuyor. Türkiye’nin arşivleri açık. Ermenistan arşivlerin de açık olduğu söyleniyorsa da bazı kişilerin bazı arşivlerden uzak tutulduğunu gösteren olaylar var. Boston’daki Taşnak arşivlerinin ise, esas itibariyle, kapalı olduğu biliniyor.

AGİT’in yukarıda değindiğimiz deklarasyonuna, Ermenistan hariç, diğer ülkeler olumlu oy verdiler. Bu durumda benzer bir metnin Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi ve NATO Asamblesi tarafından da kabul edilmesi zor değildir. Hatta, uygun bir gündem maddesi altında, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu da arşivlerin açık olması yanında tartışmalı olaylar için tarihçiler ortak komisyonu kurulması fikirlerini içeren bir kararı kolaylıkla alabilir.

Ermeni milliyetçi çevrelerinin bu fikirlere karşı olmaya devam etmesi esasen Güney Kafkas ülkeleri arasındaki işbirliğinin dışında kalmış olan Ermenistan’ı bu kez tarihi araştırmalar konusunda genel olarak kabul edilen normları da reddeder duruma düşürebilir; bu da zamanla, halen üzerinde çok durulan “soykırım” gerçekliği iddiaları için sonun başlangıcı olabilir.