TÜRK – ERMENİ KONUSUNU ARAŞTIRMA (TEKAR) VAKFI
TEKAR Vakfı, Vakıf Senedinde (ekli) belirlenen amaçlarına ulaşmak üzere, kısa vadede (1 Temmuz 2022 – 30 Haziran 2023) aşağıda gösterilen çalışmaları yaparak;
- 1914 – 1921 döneminde Ermeniler ile ilgili tüm kaynaklara (Ermeni, ve ABD başta olmak üzere DİYASPORA’nın itiraz edemeyeceği kaynaklar) dayalı önemli tüm belgelere erişerek, bunları kronolojik sırada ve “sebep – sonuç” ilişkilerini belirterek ortaya koyacaktır, bkz. EK – 1.
Çalışma; farklı gruplar tarafından aşağıda tanımlanan 4 dönemin araştırılması ve Türkçe 4 raporun 30 Haziran 2023 tarihinde hazırlanması ile sona erecektir:
- 1914 yılının tamamı, 1915 yılında; Sarıkamış sonrası İsyanlar öncesi askeri durum,
- 1915 İsyanlardan, 1917 Ekim sonuna kadar
- 1917 Kasım ayından 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi’ne kadar
- Mondros Mütarekesi’nden, 2 Aralık 1920 Gümrü Barış Antlaşması’na kadar. Ayrıca 18 Mart 1921 tarihli Vratsiyan Mektubu ile Moskova ve Kars Antlaşmaları
1 Temmuz 2023 – 30 Eylül 2023 arasında Vakıf Değerlendirme Kurulu, Vakfın nihai raporunu (o f a n s i f bir Türk Tezi) İngilizce olarak yayımlayacaktır, 100 ila 200 sf.
- ATATÜRK’ün (Mustafa Kemal Paşa’nın) Vakfın konusu ile ilgili tüm beyanları tespit edilecek, kronolojik sırada ve yorumlanarak yayımlanacaktır.
- Esat Uras’ın Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi başlıklı kitabında en çok gönderme (dipnot ve alıntı) yaptığı kaynak eserlerin listesi EK – 2’de verilmiştir. Listedeki en önemli kitap Leo’nun Türk Ermenileri İhtilalinin İdeolojisi başlıklı kitabıdır (2 cilt). Bu kitap TBMM’de veya başka herhangi bir kütüphanede yoktu. Yurt dışında son bir takım, 2 cilt, kitap 227 Euro artı 16 Euro (kargo ücreti) idi. Bir Sayın üyemizin kardeşi, “Bu dava hepimizin milli davasıdır. Benim de katkım olsun.” diyerek kitabı satın almış ve Vakfımıza bağışlamıştır. 2 cilt Kitap, ödeme tarihinden 2 hafta sonra Erivan’dan Ankara’ya gelmiştir.
Kitabın Türkçeye çevirisini Yavuz Aydın Bey (Hatisyan’ın kitabını çeviren uzman Eski Ermenice çevirmeni) yapacak ve 29 Ekim 2023 tarihinde yayımlanmak üzere teslim edecektir.
ÖZET: TEKAR VAKFI, 90 000 TL (nakit) ile 19 Nisan 2022 tarihinde Ankara 69’uncu Noter’de kurulmuştur. 3 Haziran 2022 tarihinde Ankara 30. Asliye Hukuk Mahkemesi, 11 Mayıs’ta açtığımız davayı kabul etmiştir. Gerekçeli karardan sonra tescil edilecektir.
TEKAR VAKFI, Cumhuriyetimizin 100. Yıldönümünde 3 eser yayımlamış olacaktır:
- 1914 – 1921 Türk – Ermeni İlişkileri (itiraz edemeyecekleri kaynak ve belgelere dayalı o f a n s i f tez)
- Mustafa Kemal Paşa ve Ermeniler
- Leo’nun Kitabı
Mehmet Arif Demirer, 3 Haziran 2002
EK – 1
02.08.1914 – YENİKÖY ANTLAŞMASI
Bu Antlaşma ile, Osmanlı Devleti; Rusya’nın gözetiminde, 6 Vilayet’e ilave olarak Trabzon Vilayeti’nde Büyük Devletlerin (İngiltere, Fransa, Almanya ve Rusya) önerdiği Hristiyan Genel Müfettişlerin denetiminde Ermeniler için reform yapmayı kabul etmişti.
Genel Müfettişler Norveçli Binbaşı Hoff ile Hollandalı Bürokrat Westenenk, Mayıs ayında İstanbul’a geldiler. Haziran ve Temmuz ayları Hükümet yetkilileri (Dahiliye Nazırı Talat Bey ve diğerleri) ile görüşmelerle geçti.
28.07.1914 – Avrupa’da Savaş başladı.
02.08.1914 – Almanya ile Askeri İttifak imzalandı.
07.08.1914 – Hükümet, Genel Müfettişlerin tüm faaliyetlerini durdurdu. Gerekçe, Savaş ve ilan edilen Genel Seferberlik.
30.08.1914 – İttihat Terakki Cemiyeti (İTC), bir Heyet göndererek Erzurum’daki Taşnak Kongresine bir teklif yaptı: Savaşta sadakat karşılığı 3 Vilayette özerklik.
Ermeniler, Savaş’ta İhanet (“Rus ordularına her şekilde destek”) kararı alarak silahlı gönüllülerin taburlar olarak askeri eğitimine başladılar.
Sebep – Sonuç ilişkisi için 2 örnek:
1 – Yeniköy Antlaşması ile 7 Vilayeti gözden çıkaran Osmanlı, Alman İttifakı sayesinde kendini yeter derecede güçlü hissediyor ve Genel Müfettişlerin faaliyetini durduruyor.
SEBEP: 2 Ağustos, İttifak – SONUÇ: 7 Ağustos kararı
2 – 1878 Ayastefanos Antlaşmasından beri 6 Vilayette yönetimi ele geçirmeye hazırlanan Ermenilerin; Genel Müfettişlerin faaliyetinin durdurulması sonucunda Savaş’ta Ruslarla iş birliği yapmalarından endişe duyan iktidar partisi İTC, Erzurum’a heyet gönderiyor ve anılan teklifi yapıyor.
SEBEP: 7 Ağustos kararı – SONUÇ: 30 Ağustos teklifi
NOT: İTC’nin böyle bir teklif yaptığını ilk kez Pastırmacıyan yazmıştır, 1918: “Teklif kabul edilmedi ve Rus Ordularına “mümkün her şekilde yardım etmek” kararı alındı.”
Bize ihanetin belgesini sunan bu olayı tartışmak yerine kabullenip Taşnakların ihanet kararını değerlendirmeliyiz.
Kaynağı, koyu Türk düşmanı ve Ermenistan Cumhuriyeti’nin Washington Büyükelçisi Pastırmacıyan.
EK – 2
ESAT URAS’IN KİTABINDA ÖNEMLİ ERMENİ KİTAPLARINA YAPILAN ATIFLAR
1. LEO / Ermeni Meselesi Vesaiki (TBMM’de var) : TOPLAM: 8 atıf (S.204, 212, 214, 276, 284, 286, 336, 768)
2. LEO / Türk Ermenileri İhtilalinin İdeolojisi (4300 LİRAYA MAL OLDU VE ERİVAN’dan GELDİ. ) : TOPLAM: 27 atıf (S. 187, 256, 379, 381, 384, 387, 416, 417, 419, 433, 442, 501, 502, 503, 545, 572, 596, 611, 612, 625, 626, 627, 641, 663, 685, 717, 720)
LEO’nun 2 eserine toplam: 35 Atıf. (Kanımca, her iki kitap da çok önemli)
3. Varantyan : eserlerine TOPLAM 30 atıf (TBMM’de var. Bu kitapların da çok önemli olduğunu değerlendiriyorum)
-Varantyan – Yeni Doğan Vatan ve Bizim Rolümüz ‘Taşnaksutyun Neşriyatından’, Cenevre, 1910
-Mikael Varantyan – Ermeni Harekâtının Tarihi, Taşnaksutyun Neşriyatından, Cenevre, 1914
-Varantyan – Taşnaksutyun Tarihi, 1’nci Cilt, Paris, 1932
(S. 152, 153, 180, 181, 206, 271, 274, 371, 425, 445, 446, 447, 448, 453, 454, 476, 482, 484, 514, 517, 527, 539, 541, 542, 543, 547, 568, 569, 571, 774)
5. Hadisyan’ın 1930 ATİNA BASKISI KİTABINATOPLAM 21 atıf, (S. 135, 653, 657, 660, 661, 686, 691, 712, 713, 718, 722, 723, 725, 729, 743, 749, 750, 751, 752, 754, 757)
6. Kaçaznuni’nin 1923 VİYANA BASKISI MANİFESTOSUNA TOPLAM 8 atıf, (S. 546, 642, 658, 689, 690, 714, 756, 758)
TEKAR VAKFI ÖNCELİKLİ OLARAK BU 6 ESERİ ÖNCE TÜRKÇE ARDINDAN İNGİLİZCE OLARAK YAYIMLAYACAKTIR. KAÇAZNUNİ VE HATİSYAN YAYIMLANMIŞTIR, 2020’de.
7. Saruhan’ın 2 eserine TOPLAM: 9 atıf.
-Ermeni Milli Meclisi
-Osmanlı Ermenileri ve milli kanuni esasi
(S.153, 178, 189, 202, 206, 208, 213, 242, 243)
8. Aknuni’nin Kafkas Yaraları adlı eserine TOPLAM 7 atıf (S. 372, 423, 425, 479, 539, 540, 767) Önemli olduğunu değerlendiriyorum
9. Muşeg Episkopos’un Ermeni Kabusu, 1916, Boston adlı eserine TOPLAM 6 atıf (S. 553, 550, 546, 456, 432, 777) Basım yılından dolayı önemli olduğunu değerlendiriyorum
10. Boryan’ın Ermenilerin Rusya ve Türkiye’deki siyasi vaziyetleri isimli eserine TOPLAM 4 atıf
(S. 608, 610, 611, 612) Kitap daha çok U/A vaziyetten ve Taşnakların durumundan bahsediyor. Önemli olduğunu değerlendiriyorum
11. Kaprielyan’ın Ermeni Buhranı ve Tekrar Doğuş adlı eserine TOPLAM 4 atıf (S. 482, 454, 426, 256)
12. Tomayan (Kendisi Merzifon’da yerleşik Hınçak reisi)’ın Şark Meselesi Tarihi adlı eserine TOPLAM 5 atıf (S. 46, 211, 212, 425, 761) (Kimliğinden dolayı önemli olabilir)
13. Ozanyan’ın 1919 basımlı Ermenilerin tarihi vazifesi adlı eserine 2 atıf (S. 178, 466)
14. Hovakimyan’ın Kafkas Vanteası adlı eserine 3 atıf (S. 371. 541. 543)
15. Mikayel Hovhannisian: (Gordiyom, Tiflis, 1907), (Taşnaksutyun ve Muhalifleri, Tiflis, 1906), (Cereyanlar, Taşnak Neşriyatı, Cenevre, 1910) adlı eserlerine 3 atıf (S. 369, 426, 452) (Bu kişi 3’ncü sırada yer alan kişiyle aynı kişidir – Varantyan)