Cumhuriyet Öncesi Van’ın Aykesdan (Bağlar) Mahallesi
Urartulara başkentlik yapan eski Van şehri yani Tuşpa, şimdiki Van Kalesi’nin güney yamacına kurulu surların içinde korunaklı bir şehirdi.
Ancak savaş teknolojisinin gelişip topların ortaya çıkmasıyla birlikte surlar önemini yitirmiş bu nedenle kent yerleşimleri yavaş yavaş sur dışına taşmaya başlamıştı.
Ayrıca denize ve sazlıklara yakın yerleşim yerlerinde sıtma hastalığına karşı 20. yüzyılın başına kadar kesin çare bulunmadığı için yerleşim yerlerini sazlık ve deniz kırağından uzak alanlara taşımaya başlanmıştı.
Cumhuriyet öncesi eski Van şehrinde iki önemli yerleşim yeri vardı.
Van Kalesi, etrafında bulunan şehir ve bağlı köylerden oluşmaktaydı. Van Eyaletine atanan valiler kalede ikamet ettiklerinden Van’a aynı zamanda Paşa Sancağı da denirdi.
Surlarla çevrili şehir merkezinde; askeri yapılar, devlet daireleri ve idarecilerin evleri, çarşı, pazar, hanlar, hamamlar, büyük ve önemli ibadethaneler ayrıca halkın oturduğu evler bulunmaktaydı. Ermeniler tarafından Şahestan diye adlandırılan bu yer, eski şehir diye de isimlendirilmişti.
Türk ve Ermeni halkının daimi yerleşim yeri şehir surlarının içerisindeki kendilerine ait veya beraber oturdukları mahallelerdi.
Şehir surlarının dışında bulunan ve Türklerin ‘Bağlar Mevki’ olarak adlandırdıkları bahçelik kesime Ermeniler ‘bahçelik’ anlamına gelen Aykesdan/Aygestan ismini vermişti.
Aykesdan/Aygestan, Eski Van Şehir surlarının dışında başlayıp doğuya (Erek Dağı) ve güneye Edremit’e kadar uzanıyordu.
Aykesdan/Aygestan’daki yerleşim daha çok bahçelerin içerisinde yapılardı.
Bahçeler/Aykesdan’da hali vakti yerinde ailelerin evleri, idari binalar, kışlalar, başta harman yeri ve pazar yeri olmak üzere kamuya açık mekanlar bulunuyordu.
Ayrıca İngiliz, Fransız, Rus, İran konsoloslukları, Ermeni Protestan Okulu ve Yetimhanesi, ve ayrıca Alman, Amerikan ve Fransız misyonerlik kurumları Aykesdan’daydı.
Aygestan’da her evin bağı ve bahçesi vardı. Sokakları genişti ve iki tarafına ağaç dikilmişti. Bu ağaçların her iki yanından küçük derecikler akar. Bu dereciklerin kenarında da söğüt ve kavak ağaçları vardı.
Bir rivayete göre, Asur kraliçesi Semiramis yazlığını Aykesdan’da inşa etmişti .
Fotoğraflar, Facebook Vanlılar Fotoğraf Sayfası Grubu ve Ermeni Araştırmacı Gila Haddad’dan Alınmıştır
EskiVan #EskiMahalleler #EskiFotoğraflar
Bir çok medeniyete ev sahipliği yapmış kadim kent Van şehrinin; tarihi, doğal ve kültürel güzellikleri ile güncel haberlerini paylaştığım sosyal medya hesaplarımı da takip ederek Van’dan haberdar olabilirsiniz.
Van’daki Tanıkların Ermeni Katliamını Anlattığı 1987 yapımı TRT belgeseli youtube arşivlerinden kaldırılmıştır. TRT arşivlerine erişiminiz varsa izleyebilirsiniz.