The World Justice Project, (WJP) her yıl Dünya Adalet Projesi Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ni yayınlamaktadır. WJP, hukukun üstünlüğü ilkesini dört ana başlık ile bağdaştırmaktadır. Hukukun üstünlüğünün temel ilkeleri aşağıdadır:
- Herkesin hukuk karşısında hesap verebilir olması,
- Yasaların açık olması,
- Yasaların anlaşılır olması,
- Temel hakları koruması.
Dünya Adalet Projesi, hukukun üstünlüğü konusunda orijinal ve bağımsız veriler için dünyanın önde gelen kaynağıdır. Ayrıca WJP; yasaların çıkarılması, yönetimi ve uygulanması süreçlerinin erişilebilir, adil ve etkili olması gerektiğini vurgularken, adaletin yetkin, etik, bağımsız ve tarafsız kimseler tarafından sağlanması gerektiğinin de gerekli olduğunu belirtmektedir.
Endeksin amacı, ülkelerin hukuk alanındaki güçlü ve zayıf noktalarını belirleyerek hukukun üstünlüğü ilkesinin gelişmesine destek olmaktır.
Endeksin hedef kitlesi; politika yapıcılardan akademisyenlere, vatandaşlardan hukukçulara kadar geniş bir kitleyi kapsamaktadır. . Endekste yer alan ülkeler 0 ile 1 puan aralığında değerlendirilirken puan 1’e yaklaştıkça ilgili ülkenin hukukun üstünlüğü ilkesine olan bağlılığı artmaktadır. Bu bakımdan Türkiye, aşağıda da görülebileceği gibi oldukça gerilerdedir.
World Justice Project’in geçen yılki raporuna göre 2020 yılında dünyanın her bölgesinde endeks puanlarında düşüşler olmuştur. WJP, hukukun üstünlüğüne bağlılığı azalan ülkelerin iyileşme gösteren ülkelerden daha fazla olduğunu açıklamıştır. Bununla birlikte 2020 yılında en iyi gelişmeyi Etiyopya ve Malezya gösterirken en ciddi düşüş Kamerun ve İran’da yaşanmıştır.
2020 yılı Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde sıralamada Danimarka, Norveç, Finlandiya, İsveç, Hollanda ve Almanya başı çeken ülkelerdir. 2021 yılında ise hukukun üstünlüğünde ilk 10’da Danimarka, Norveç, Finlandiya, İsveç, Almanya, Hollanda, Yeni Zelanda, Lüksemburg, Avusturya ve İrlanda yer almıştır.
Bu yıl 139 ülke ve yargı alanını kapsayan Endeks, hukukun üstünlüğünün dünya çapında nasıl algılandığını ölçmek için 138.000’den fazla hane ve 4.200 hukukçu ve uzmanla yapılan anketlere dayanmaktadır. WJP Hukukun Üstünlüğü Endeksi 2021, 139 ülkede hukukun üstünlüğünün portresi ve yargı puanları sağlayarak ve sekiz faktöre dayalı sıralamalara dayanmaktadır:
- Devlet Yetkilerini Kısıtlama,
- Yolsuzluğun Olmaması,
- Açık Devlet,
- Temel Haklar,
- Düzen ve Güvenlik,
- Düzenleyici Uygulama,
- Sivil Adalet,
- Ceza Adaleti.
World Justice Project’in 2020 endeksine göre geçen yıl hukukun üstünlüğü konusunda 128 ülke arasından 107’inci olan Türkiye, 2021 endeksinde 139 ülke arasından ancak 117’inci olabilmiştir. Gidiş olumlu yönde değildir.
Türkiye, coğrafi bölgelere göre sınıflandırılan endekste, Doğu Avrupa ve Orta Asya grubunda bulunan 14 ülke arasında Rusya’nın da gerisinde kalarak sonuncu sıradadır. Gelir grubuna göre sınıflandırmalarında ise orta üst gelir grubundaki 40 ülke arasında 38’inci sırada bulunmaktadır.
Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde son 10 sırada yer alan ülkeler şöyledir: Bolivya, Pakistan, Nikaragua, Haiti, Moritanya, Afganistan, Kamerun, Mısır, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Kamboçya ve
Venezuela.
Türkiye’nin hukukun üstünlüğü endeksinde üst sıralara gelebilmesi için adalete güvenin artması gerekir. 1985-1990 yılları arasında Planlama Müşaviri olarak görev yaptığım Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’nın (OECD) yayımladığı 2021 raporuna göre, son 10 yılda 36 ülke içinde Türkiye, adalete güvenin en hızlı azaldığı ülke olmuştur.
Eğer Türkiye’de Üniversitelerarası Kurul’un aldığı “ilgili alanda çok sayıda öğretim üyesi bulunmasına karşı bu jürinin oluşturulmuş olması sorunlu bulunmuştur” kararına ne YÖK ve ne de ilgili üniversite uymuyorsa, Türkiye Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkeleri arasında sonuncu sırada yer almaktan kurtulamaz.
Bir yanıt yazın