BİLİM KÖŞESİ: Corona Bilim

CORONA VE 30 SORUDA BİLMEDİKLERİNİZ!!!

Corona hakkında şimdiye kadar belki yüzlerce yazı okudunuz, ama gerçekliğinden hep şüphe duydunuz.. Aşağıda kaynaksız hiçbir soru ve cevabı yoktur.. Grafiklerin tamamı kendime aittir. Her yerde okuduğunuz ve bildiğiniz bilgilerden özellikle kaçındım.. Umarım beğenirsiniz..

Yorumlarınızı mail adresime atmanızı rica ederim.. Her hafta en az 1 konu ve bilimsel açıklamalarını yapacağım. Bir sonraki haftanın konusu ne olsun?

Not: Daha detaylı bilgiler için Corona Güncesi sitemi ziyaret etmenizi öneririm…

1.Korona Virüs nedir?

Korona virüsler büyük bir virüs grubudur, çekirdeğinde genetik meteryaller, zarında ise protein uçları bulunur.

• Bu durum da, virüse kral tacı gibi bir görünüm kazandırıyor. Latincede ise taç, CORONA demek. Bu nedenle virüs, CORONA ismini aldı.

2. Korona Virüs tipleri nelerdir?

SARS-CoV : İlk defa 2003’te Çin’de görüldü.

MERS-CoV: İlk defa 2012’de Suudi Arabistan’da görüldü.

2019 n CoV: İlk defa 2019’da Çin’de görüldü. Wuhan’da, deniz canlıları ve canlı hayvan pazarları ile ilişkisi olan zatürreli bir grup insanda ortaya çıktı. Bu insanlardan, aile üyelerine ve sağlık çalışanlarına yayıldı. Çin’de yayıldıktan sonra dünyaya sıçradı.

3)Korona virüs nereden geldi?

Çıkışının yarasa olduğu belirtiliyor,. Yarasalar zaten virüs haznesi..Son çalışmalar yarasada yeterli mutasyonu geçirdikten sonra bir ara konak canlıya sıçradığını, ara konak canlıda da yeterli mutasyonu geçirdikten sonra insana sıçradığını belirtiyor. Kim bu ara konak canlı??!! Her türlü canlı olabilir…

MERS-COV’un ara konak canlısı deve iken, SARS-COV’unki misk kedisi idi..

4. Türkiye’de yaşayıp enfekte olma oranı nedir?

Türkiye’de her 10.000 kişiden 15’i enfekte..

5.DÜNYADA Korona virüse yakalanan insanların ölme olasılığı nedir?

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya genelinde bu oran güncel durumda %7..

(Hesaplama: 238.730/ 3.356.205)

17 nisanda: %6.87

15 martta: %3.74

6.TÜRKİYE’de ve diğer ülkelerde Korona virüse yakalanan(enfekte) insanların ölme olasılığı nedir?

Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de bu oran %2.6..

(Hesaplama: 3.397/ 126.045)

Diğer ülkeler ise şöyle..

İlave olarak,

Amerika: %5.75

7. Enfekte olmamış sağlıklı bir insansanız koronadan ölme olasılığınız nedir? ( Yaş, alt hastalık, cinsiyet vs verileri henüz tam olarak paylaşılmadığı için bu bilgi ortalama olarak verilmektedir.)

Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de bu oran 100.000’de 4.

Belçika’da bu oran 100.00’de 61,İspanya’da 100.000’de 50, İtalya’da 100.000’de 44, Fransa’da 100.000’de 34, Hollanda’da 100.000’de 26, İsveç’te 100.000’de 22.

8.Hangi ülkeler günlük vaka sayısında düşüşte?

İtalya, 21 Marttan beri..

Fransa,12 Nisandan beri..

Almanya, 2 Nisandan beri…

Türkiye, 21 Nisandan beri…

İran, 30 Marttan beri.. oldukça istikrarlı bir düşüşte..

Çin, 18 Şubattan beri.. uzun süredir kontrol altına alınmış gibi görünüyor…

Ülkelerin detaylı grafikleri için corona güncesi blogumdan “COVİD 19 DÜNYA VERİLERİ” yazıma bakabilirsiniz. )

9. Hangi ülkelerde vaka sayısı gözle görülür şekilde düşüşte değil?

Amerika, İngiltere, Rusya, Belçika, Hollanda

10. Covid -19 yayılma hızı nedir? Bilimsel olarak nelere bağlıdır?

Yayılım hızı= Çoğalma Sayısı(R0) VE Seri Aralığı (SI)

Rate of transmission= Reproductive Ratio ve  Series Interval

Çoğalma Sayısı(R0): Enfekte olan bir insanın kaç tane insana bu virüsü bulaştırdığını belirten sayıdır. Korona virüsün üreme hızı 2-4 kişi arasında seyrediyor.

Seri aralığı(SI): Enfekte olan insanın diğer bir insana virüsü ne kadar zamanda geçirdiğidir. Korona virüste, bazı insanlar enfekte olduğunda belirti göstermediği için bu değeri ölçmek biraz zor oluyor. Bu durumda test yapılması gerekiyor. Ortalama 4 gün olduğu belirtilmektedir.

Örnekte R0=3, SI=4 olarak alınmıştır. Sonuçta virüsün 12 günde toplam 40 kişiye yayıldığı görülmektedir.

11) RO diğer hastalıklarda nedir?

KIZAMIK:11-18, HIV: 3.6-3.7, EBOLA:2, SU ÇİÇEĞİ: 10-11.5

12) Korona Virüs Yayılım Hızı Grafiği Nasıl?

Exponential

13) Virüsün nereden geldiğinde dair hangi tahminler üzerinde duruluyor?

1. Ara Konak Canlının Varlığı
2. Wuhan Laboratuvarı
3. S Tipi L Tipi

14) S Tipi- L Tipi nedir?

Son araştırmalarda ortaya çıkan bir ihtimal, korona virüsün 2 alt tipinin olduğu. Bunlar: S-Tipi ve L-Tipi.

15) Corona mı daha tehlikeli kanser mi?

Dünya verilerine göre hesaplanmıştır:

-Vaka Kıyaslaması:

Dünyada her 10.000 kişiden 4’üne korona tanısı konuyor.

Dünyada her 100 kişiden 38’ine kanser tanısı konuyor.

Yani kanser tanısı konma olasılığı, korona tanısı konma olasılığının 950 katı!

-Ölüm Kıyaslaması

Dünyada korona tanısı konan 100 kişiden 7’si ölüyor.

Dünyada kanser tanısı konan 100 kişiden 30’u ölüyor.

Yani tanı konup da kanserden ölme olasılığı, tanı konup da koronadan ölme olasılığımızın 4.3 katı..

16) Sağlıklı bir insanken kanserden ölme olasılığı ne, koronadan ölme olasılığı ne? (Dikkat, bu cevap çok çarpıcı!!)

Dünya verilerine göre,

Sağlıklı bir insan olarak vaka tanısı konup da ölme olasılığımız BİR MİLYONDA 24..

Sağlıklı bir insan olarak vaka tanısı konup da ölme olasılığımız BİNDE 114

Hesaplamalar:

• Sağlıklı insanken corona vakası tanısı konma oranı(4/10.000)
• Corona tanısı konup ölme oranı(6/100)
• Bu iki oranın çarpımı bize corona tanısı konup da ölme olasılığımızı veriyor.. (24/1.000.000)
• Sağlıklı insanken kanser tanısı konma oranı(38/100)
• Kanser tanısı konup ölme oranı(30/100)
• Bu iki oranın çarpımı bize corona tanısı konup da ölme olasılığımızı veriyor.. (114/1.000)

17) Kendi hayvanımdan virüs kapar mıyım?

Hong Kong’ta enfekte olan bir köpek görülmüştür, sahibine sıçramadığı belirtilmiştir. Şimdiye kadar kedi, köpek ve evcil hayvanların COVID-19 bulaştırdığına dair bir KANIT/VERİ YOKTUR. COVID-19 en çok enfekte olan insanın öksürmesi, hapşırması ve konuşmasıyla çıkan damlacıklar aracılığıyla yayılır.

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NE DAYANAN BU VERİYİ DİKKATE ALALIM, HAYVANLARIMIZI SOKAĞA ATMAYALIM! DETAYLI ARAŞTIRMASINI WHO.INT ADRESİNDEN BULABİLİRSİNİZ!

18) Hani hayvan kaynaklı idi virüs?

Virüsün hayvan kaynaklı olduğu belirtiliyor ancak üzerinde durulan hayvanlar SADECE vahşi yaşamda boy gösteren hayvanlar.. Evdeki, sokaktaki dostlarımız değil..!

19) Sarımsak yemek enfekte olmayı engeller mi?

Sarımsak antibaktoriyel özellikleri olan sağlıklı bir yiyecektir. Fakat, sarımsak yemenin salgından korduğuna dair henüz bir kanıt yoktur.

20) Termal tarayıcılar enfekte hastaları tespit etmekte ne kadar etkili?

Hayır. Termal tarayıcılar, korona virüs sebebiyle artan ateşi tespit etmede etkilidir fakat enfekte olmuş ama ateşi olmayan hastaları tespit edemez. Çünkü, enfekte olmuş kişinin hasta olması ve ateşinin çıkması 2 ila 10 gün arasında olur.

21) Yeni Tip Korona Virüs Sivrisinek Isırığıyla Bulaşır Mı?

Hayır.

22) Korona virüs neden erkekleri daha çok etkiliyor?

SARS’ta da erkeklerin ölüm oranı daha yüksekti. Olası nedenler:

• Kadınların bağışıklık sistemi, enfeksiyonlara karşı daha iyi savaşıyor.
• Erkekler hastaneye gitme konusunda daha az istekli, bu nedenle tanı geç konuyor.
• Erkeklerin, kadınlardan daha fazla sigara tüketmesi, yüksek diyabet ve kolestrolü olması.

23) Aşı ne durumda?

Şimdiye kadar en hızlı aşı 5 yılda üretildi. Dünya Sağlık Örgütü tahmini en geç 2 sene içinde üretileceği yönünde. Bir takım denemeler başladı ancak test süreci tamamlanmadı. Bir aşının piyasaya sürülmesi için şu adımlardan geçmesi gerekiyor:

• Prototip üretmek
• Hayvanlar üzerinde deneyler
• Faz1-2-3 insanlı deneyler
• Kanuni onay
• Seri üretim
• Genel erişim

24) Kimler koronaya daha yatkın?

Geçtiğimiz ay Çin’den bildirilen vakalar şöyle:

• %2’si:  20 yaş altı
• %8’i:    20-30 yaş
• %75’i:  30-69 yaş
• %12’si: 70+ yaş
• %3’ü belirtilmemiş…

Geçtiğimiz ay Çin’den bildirilen ölümlerin aşağıda belirtilen yaş grupları içinde ölüm oranları ise şöyle:

• %14.8 :  80+ yaş
• %8:        70-79 yaş
• %3.5:     60-69 yaş
• %1.3:    50-59 yaş
• %1’den az: 30-50 yaş
• ‰ 1 :  30 yaş altı

Yaşlılar, diyabet, kalp, akciğer, tansiyon gibi kronik hastalıkları olanların daha çok etkilendiğini hepimiz biliyoruz.

25) Enfekte olan kişi iyileştikten sonra yeniden yakalanabilir mi?

Söylentiye göre Japonya’da bir kadına 2 kere tanı konmuş. Çok düşük bir ihtimal olduğu belirtiliyor.

26)Dışkıdan bulaşır mı?

Evet.

27) Dünya günlük veri gidişatı nasıl?

Dünyada günlük verileri küçük zikzaklarla sabitlenmiş görünüyor, bundan sonra ise tahminler azalacağı yönünde…

28) Türkiye’de mart nisan ayları günlük iyileşen ve günlük vaka yönünden nasıl ilerledi?

İyi haber! Günlük vaka grafiği ciddi durumda azalışa geçti..

Kötü haber! Henüz belli olmamakla birlikte bu ay günlük iyileşen sayısı da azalacak gibi..

29) Dünyada iyileşme oranı nedir? %31.9

30) Türkiye’de iyileşme oranı nedir? %50

Nehir Günce Daşcı

Kaynaklar:

• Worldometers
• Amerika Ulusal Kanser Enstitüsü
• Dünya Sağlık Örgütü
• John Hopkins Üniversitesi
• TC Sağlık Bakanlığı
• Verdict Medical
• Populer Science
• Ninja Nerd
• Corona Güncesi

BİR SONRAKİ BİLİM KONUSU NE OLSUN?