Yeni zamlar kapıda…

Necdet Buluz

Türkiye ekonomisindeki sorunlar, ekonomi yönetimi ile Merkez Bankası’na duyulan güvensizlik ve son olarak gerilen ABD -Türkiye ilişkilerinin etkisiyle kur rekor üstüne rekor kırarken bu dönemin kazananı yine zenginler oldu. Yoksul kesimin ise kur yükselişinden en zararlı çıkan taraf olduğu da belirtiliyor.
Kurdaki son gelişmelere paralel Türkiye’nin milli geliri dolar bazında 882.7 milyar dolardan 598.6 milyar dolara kadar geriledi. Kişi başına milli gelir ise 10 bin 923 dolardan 7 bin 407 dolara indi. Buna göre sadece kur farkından dolayı kişi başına milli gelirdeki düşüş 3 bin 493 doları buldu. Sadece bir günde milli gelir 36.9 milyar dolar geriledi. Kişi başına gelirdeki günlük kayıp 457 dolar oldu.
Bu ne anlama geliyor?
Dolar’daki önlenemeyen tırmanış, yakında yeni zamları da beraberinde getirebilir. Özetle “Yeni zamlar kapıda” diyebiliriz. Bu konuda bir çalışma yapıldığı da söyleniyor. Özellikle ithal mallara çok büyük oranda zam beklentisi var. Kaldı ki, birçok ürüne hemen her gün yeni zamlar raflardaki yerini alıyor.
Ekonomi uzmanlarının ortak görüşlerine bakalım:

“Türkiye’nin milli geliri dolar bazında erirken, bu durum geçen yıl dünyanın en büyük 20 ekonomisi arasında 17. sırada bulunan Türkiye’nin bir basamak düşmesine yol açabilir. Listenin 18. sırasında 826.2 milyar dolarGSYH ile Hollanda bulunuyor. Türkiye Aralık 2017 verilerine göre 851.1 milyar dolar ile 17. sırada yer alıyor.”
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na göre bankalardaki döviz tevdiat hesaplarında 2 Ağustos itibarıyla 109 milyar 431 bin doları bulunuyordu. Bu rakam 5.01 TL’lik dolar kuru üzerinden 548 milyar 258 milyon liraya denk geliyordu. Kurdaki son sıçrayışla birlikte rakam 593 milyar 663 bin liraya çıktı. Öyle ki döviz hesaplarındaki toplam beş günlük kazanç 45 milyar 405 milyon lira oldu.
Öte yandan milyoner hesaplarına göz atıldığında hesabında 1 milyon liranın üzerinde bulunanların hesaplarında toplam haziran itibarıyla 105 milyar 774 milyon doları bulunuyordu. Bu rakam o dönem 4.5635’lik dolarkuru üzerinden 482 milyar 701 milyon liraya denk geliyordu. Oysa kur 5.4250’ye çıktığında milyonerlerin hesabındaki para 573 milyar 824 milyon liraya ulaştı. Buna göre son 1 ayda milyoner hesaplarındaki para 91 milyar 114 milyon lira arttı. Son bir günde ise 33.3 milyar TL ile toplam artışın üçte biri gerçekleşti.
Bankalardaki yabancı para cinsinden krediler ise kurdaki artışla birlikte keskin bir şekilde yükseldi. BDDK verilerine göre 2 Ağustos’ta 190 milyar 546 milyon dolarlık döviz kredisi 954 milyar 559 milyon liraya denk geliyordu. Kurdaki son rekora göre hesaplandığında ise alınan kredimiktarı 1 trilyonu geçiyor. Bankalardan alınan toplam döviz kredisi son verilere göre 1 trilyon 33 milyar 712 milyon lira. Buna göre toplam krediborcu beş gün içinde 94.4 milyar lira artış gösterdi.
Son bir yılda TL, değerinin yüzde 50’den fazlasını kaybetti. Kur dün de siyasi gelişmelere paralel dalgalandı. Gece yarısı uluslararası piyasalarda 5.4250 zirvesine çıkan dolar / TL, ABD ile mutabakata varıldığı haberleri sonrası 5.20’nin altına inse de kısa sürede tekrar 5.24’lere geri döndü. Mutabakat haberleri ise Dışişleri Bakanlığı tarafından teyit edilmedi. Öğle saatlerinde AKP Sözcüsü Mahir Ünal, “Çavuşoğlu Pompeo görüşmesi olumlu geçti; o görüşmeden sonrasına ilişkin oluşturulan bir takvim vardı, o takvim iyi şekilde ilerliyor” dedi.
Dikkat edilecek olursa ABD Başkanı Trump, ekonomi piyasalarını sarsacak açıklamalarını sürdürüyor. Başkan’ın son açıklamasından sonra Dolar’daki artışın devam edebileceği de söyleniyor.
ABD Başkanı Donald Trump Twitter üzerinden İran ile iş yapan ülkelerle iş yapmayacaklarını açıkladı. Açıklamalar sonrası kurda yükseliş hızlandı. Dolar / TL 5.35’li seviyelere geldi. Gün içindeki en yüksek seviye 5.37 oldu. ABD’ye gidecek heyetin belli olduğunun açıklanması sonrası ise kur yönünü tekrar aşağı çevirdi. ABD Büyükelçiliği ise “ ABD , Türkiye’nin sağlam bir dostu ve müttefiki olmayı sürdürmektedir” açıklaması yaptı. Dolar / TL 5.29’un altına indi. Serbest piyasada dolar 5.2930 TL’den kapandı. Avro/ TL ise 6.2038 seviyesine çıktı.
Kurdaki yükselişle birlikte Türkiye’nin borçlanma maliyetlerindeki artışların sürdürmekte olması da bir başka endişe verici konu olarak masadaki yerini alıyor.Türk Lirası’ndaki değer kayıplarının ekonomimize çok büyük yük getireceğini de söylemeden geçemeyeceğiz.
Mayıs sonu itibarıyla Türkiye’nin vadesi bir yıl veya daha az olan dış borç stoku 180.6 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Son rekor üzerinden hesaplandığında bu rakam TL bazında 979 milyar 755 milyon TL ediyor. Diğer yandan yabancı yatırımcıların temmuz ayında 323.3 milyon dolar net hisse satışı yaptığı açıklandı.
Özetleyelim:
Dış borçlar hızla katlanarak artıyor. Döviz kurundaki yükselişten kaynaklanan zamlar her an karşımıza çıkabilir. Dövizle borçlananlar iflas edebilir. Döviz hesabı ile kiradakiler ev veya işyerlerine kilit vurabilir.
[email protected]
www.facebook.com/necdet.buluz