Patates deyip geçme, Tarihte Patates İrlanda’ya ne yapmıştı?

19. yüzyıl ortalarında İrlanda hala İngiliz sömürgesiydi. Çok fakir bir ülke olan İrlanda’ın temel gıda maddesi patatesti. 

Halk neredeyse karnını sadece patates ile doyurmaktaydı. 

1844-45 yıllarında İrlanda patatesine Phytophtera İnfestans isimli zehirli bir mantar bulaştı. Patatesleri çürüten bu Mantar yüzünden İrlanda’da açlık başladı. 5-6 yıl süren bu kıtlık döneminde bir milyon İrlanda’lı açlıktan öldü. 

1. 

Zaten 8 milyon nüfusu olan İrlanda’dan iki milyon kişi Amerika’ya göç etti. Amerika’nın kalkınması da bu göç ile başlar. 

1851’lerde kıtlık sona erdiğinde İrlanda’da 5-6 milyon nüfus ancak kalmıştı. 

İşte tam bu kıtlık döneminde Osmanlı Devleti devreye girdi. Zamanın sultanı (1847) Abdülmecid İrlanda’ya beş bin pound yollamak istedi.  Ancak Kraliçe Victoria, buna izin vermedi. Victoria Açlık içindeki İrlandalılar’ı  karın tokluğuna ağır işlerde çalıştırdı. 

İrlandalılar’a çok acıyan Sultan Abdülmecid bin pound para ve üç gemi dolusu gıda ve tohumu İrlanda’ya gönderdi. Bu yardıma çok kızan Kraliçe Victoria yardım İrlandalılar’a ulaşmasın diye Türk gemilerini Dublin Limanı’na sokmadı. Türk yardım gemileri Dublin’in 50 kilometre kuzeyindeki Drogheda Limanı’na ulaştılar ve yardımı boşalttılar.

Bu yardım pek çok İrlandalı’yı mutlak ölümden kurtarmıştır. İrlanda kurtuluş savaşının da Merkezi olan Drogheda şehrinin halkı bu yardımı hiç unutmaz. Hala Drogheda (eski) Belediye binasında Türklere “şükran plaketi” asılı durur. 

Halbuki 1845’lerde Avrupa  zengin ve parlak günler geçirmekteydi. İngiliz korkusu ile hiç bir Avrupa ülkesi açlıktan ölen İrlandalılara yardım etmedi. 

Bu facianın üzerinden 173 sene geçti. Buna rağmen Türkiye ile İrlanda arasında hala bir gönül bağı mevcuttur. 

Osmanlının açlıktan kurtardığı Drogheda halkı şehrin simgesini “ay yıldız” yapmıştır. Hatta Drogheda United takım amblemi de yine ay yıldızdır. 

Bu gemi yardımı kayıtları İngilizler tarafından imha edilmiştir. Resmi bir evrak yoktur. 

1923’te Lozan’da Türkiye ile alâkalı müzakereler yapılırken İrlanda hep Türkiye Lehine oy kullanmıştır. 

Dr.Ahmet Güler 

(24.06.2018)