1994’teki ateşkesten bu yana Karabağ bölgesinde Azerbaycan ve Karabağ arasında en sert çatışmalar yaşandı.
İki ülke arasındaki mevcut krizin büyüyerek devam etmesi tüm bölgenin karışmasına yol açmasından endişelenildi.
Halbuki büyük krizlerin yaşandığı bölgenin öncelikli ihtiyacı huzur, güvenlik ve barıştır.
*
Dağlık Karabağ hukuken Azerbaycan sınırları içerisinde yer alıyor ama fiili olarak Ermeni ayrılıkçıların işgalinde bulunuyor.
Sorunun çözümüyle ilgili görüşmeler yıllardır devam ederken, hem iki ülkenin lideri barışa ulaşmak için yeterli çaba göstermemekle, hem de Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın ABD, Rusya ve Fransa’dan oluşturduğu 20 yıllık MİNSK Barış Grubu kifayetsiz kalmakla suçlanıyor.
*
Aslında Azerbaycan-Ermenistan arasındaki sorunların temelinde büyük güçlerin Hazar Havzası için ürettiği stratejiler bulunuyor.
ABD’nin stratejisi; Büyük Enerji Güvenliği için Avrupa pazarlarına ulaşan enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, Avrupa ülkelerinin enerji alımının büyük bir kısmında Rusya’ya bağlı olmamasını sağlamak hedefidir.
Avrupa Birliğinin stratejisini hem Rusya’dan ihraç edilen yakıtın yüzde 50’sini almanın, hem de teknolojideki ilerlemesiyle enerji açısından kendine yetecek ve dünyaya enerji ihraç eden bir ülke olacak ABD’nin arkasını kollamak,
Rusya’nın stratejisini ise milliyetçi motivasyonu ve en büyük tehlikenin ekonomik zayıflıktan kaynaklandığı tesbitiyle enerjiyi ekonominin temel politikası ve dış politikanın belirleyeni haline getirmişliği oluşturuyor.
*
Rusya, Hazar Denizini benzeri olmayan bir iç deniz olarak kabul etmekte ve BM Deniz Hukuku Sözleşmesinin Hazar’a uygulanamayacağını esas almaktadır.
Göl olarak kabul edilirse,ulusal sınırların belirlenmesinde Hazar’ın ya tamamen kıyıdaş ulusal sektörlere bölünmesi ya da ortak kullanımı gerekiyor.
Nitekim Hazar’ın hukuki statüsünün belirlenmesi için kıyıdaş ülkelerin bazılarının Hazar’ın dibinin bölünmesi sorununu çözdüğü, su yüzeyinin bölünmesi konusunda da mutabakatın sağlandığı bir konumda bulunuluyor…
*
Ama Hazar deniz olarak kabul edildiği taktirde Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne göre her kıyıdaş devletin karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgesinin olması gerekiyor.
Üstelik Azerbaycan’ın ABD ve AB şirketleriyle petrol anlaşmaları yapmış olması, Hazar’ın statüsünün belirlenmesinde uluslararası hukukun yanında siyasi ve ekonomik unsurların devreye girmesi ve her kıyıdaş devlet ve ilişkide olduğu devletin farklı farklı hukuksal tezlerinin oluşmasına yol açıyor…
Rusya ve İran bu duruma tepki koyuyor.
*
ABD ve AB, özellikle Rusya’nın koyduğu tepkiye karşılık gerekirse NATO’nun mücadele etmesi gerektiği yönünde hemfikirdir.
NATO’nun doğuya doğru genişlemesiyle Baltık Denizi ile Karadeniz arasındaki bölgede ve Kafkasya’da çatışma alanı oluşmuştur.
Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye bu gelişmeden pay alıyor.
*
Rusya’nın kendi açısından en zorlu bölge olarak kabul ettiği Kafkasya politikasında enerji kaynakları açısından Azerbaycan’ı ön sıraya koyuyor.
Azerbaycan, Batı yanlısı bir politika izlemekte ama Rusya’ya da sırtını dönmemektedir.
Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle Ermenistan’la savaşan Azerbaycan, ülkesinde bir Rus üssü kurulmasına izin vermezken,
Azerbaycan’ın petrole dayalı yürüttüğü dış politikasında ABD’li petrol şirketlerinin yürüttüğü lobicilik faaliyetleri karşılığında ABD; Azerbaycan politikasında olumlu adımlar atıyor.
*
Ermenistan ise Rusya’nın Güney Kafkasya politikasının temel dayanağını oluşturmaktadır ama bulunduğu izolasyondan ve Rusya’ya olan zorunlu bağımlılıktan kurtulmaya da çok istemektedir.
Bu hevesle yakın zamanda Ermenistan’ın NATO üyeliği, hatta Batı ile entegrasyonunu arttırması pek mümkün görülmese de bir kısım Ermeni siyasetçinin bugüne kadar izlenen zorunlu Rusya temelli politikaların sakıncalarını dile getirmesine neden oluyor.
*
Rusya ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin genel olarak Ermenistan’ın Rusya ile dayanışma politikası çerçevesinde yürütülmesi yüzünden, Ermenistan’ın iki komşusu Türkiye ve Azerbaycan ile sorun yaşıyor.
ABD ve Rusya’nın sorunlara yaklaşımdaki farklı standartları, mesela Dağlık Karabağ ve işgal altındaki Azerbaycan toprakları sorununun çözümü ve Rusya’yı dengeleme misyonu Türkiye ve Azerbaycan’a verildiği için beklemeye kalıyor…
*
Ermenistan’ın Rusya bağlılığını kırmak üzere Türkiye-Ermenistan arasında imzalanan protokollerle gündeme gelen, Ermenistan’ın Dağlık Karabağ ve işgal altındaki Azerbaycan topraklarını terk etmesi şartına bağlı olan Türkiye-Ermenistan yakınlaşması hedefi ise Ermenistan’ın 1915 olaylarıyla ilişkin söylemine tosluyor.
Bu noktada Türkiye’den tazminat ve toprak talebi baş ağrıtıyor…
*
İran ve Ermenistan ise siyasi ve ekonomik çıkarlarını korumak için dayanışmadadır.
İran Erivan’ı Karabağ meselesinde uzlaşmacı bir tutum takınmaya zorlamamış,Ermenistan’ı diplomatik ve ekonomik alanda dolaylı yoldan desteklemiştir.
İran Ermenistan’ın uluslararası pazarlara açılabildiği iki kapıdan biridir,ulaşım ve enerji alanında yürüttüğü projelerle darboğazda olan Ermenistan ekonomisine katkı sağlamaktadır…
*
Bu çerçevede bölgeden geçen boru hatları ve enerji koridorları da etnik ve toprak sorunlarıyla örtüşüyor, boru hatlarının yönü sorunların çözümünde oluşan bloklaşmalarla paralel şekilde gelişiyor.
Bu anlamda Güney Kafkasya’da Batı-Doğu (Bakü, Tiflis, Ankara-Washington) ve Kuzey-Güney (Moskova, Yerevan, Tahran) bloklaşmaları oluşmuştur.
*
Bir diğer husus Türkiye’de özellikle Ağrı,Iğdır ve Ardahan gibi doğu vilayetlerinde etnik huzursuzluk çıkaran, Kürt gençliğini silahlandıran ve benzeri etkinliklerini artıran PKK terör örgütüdür ki, bölgeyi karıştırma potansiyeli taşıyor…
PKK Ağrı-Iğdır-Ardahan üçgeninde saldırıları da geliştirerek Türkiye’nin Ermenistan ile sınır topraklarını kontrol altına almak ve bölgede yaşayan Azerbaycan kökenlileri göçe zorlamayı öngörüyor.
Ermenistan’ın PKK’nın bu faaliyetlerine destek verdiği, terör örgütünün bu bölgeyi tamamen kontrol altına alması halinde,Ermenistan’ın bu bölgeyi kendine merkez seçeceği ve faaliyetlerini genişleteceği de biliniyor…
*
Sonuçta Azerbaycan- Ermenistan arasındaki sorunların çözülmesi için daha çok fırın ekmek gerekiyor…
5.4.2016
Bir yanıt yazın