Öncelikle okul ve müteahhitlik işleri ile Afrika pazarına giren Türk işadamlarına, enerji ve hizmetler sektörlerinde de yoğunlaşması öneriliyor. Devlet Bakanı Zafer Çağlayan’ın Nijerya, Gana ve Ekvator Ginesi’ni kapsayan dış ticaret gezisi kapsamında AA muhabirinin görüştüğü, bu ülkelerde iş yapan Türk işadamları, zengin petrol, doğalgaz kaynağı sahibi olan bu ülkelerin, kaynaklarını kullanmakta sorun yaşadığını, bu nedenle kamu eliyle yapılan yatırımların çok yavaş ilerlediğini belirtiyor.
”Afrika’nın her yönüyle aç” olduğu değerlendirmesini yapan işadamları, kendi finansmanını sağlayarak bu pazarda yatırım yapılması halinde yatırımların çok hızlı geri döndüğüne dikkat çekiyor.
Büyük uluslararası şirketlerin ve Çinli firmaların bu ülkelerde önemli faaliyetlerde bulunduğuna işaret eden işadamları, sanayi ve enerji yatırımlarının az olması nedeniyle tüketilen hemen her şeyin ithal edildiğini belirtiyor ve talep nedeniyle burada yapılacak yatırımların geri dönüş hızının yüksek olduğunu vurguluyor.
Gana’da 2 yıldır Türk firmalarına danışmanlık yapan, Ghana Solutians’un sahibi İzmirli işadamı C. Azmi Tellioğlu, Türkiye’de demir-çelik sektöründe hammadde olarak kullanmak için ray ithal etmek üzere Gana’ya geldiğini, altın ticaretinden sağlık alanına kadar bir çok alanda gördüğü potansiyel üzerine bu ülkede iş yapmaya başladığını söyledi. Bu ülkelerde çok sayıda yabancı yaşadığını, uluslararası şirketlerde çalışan çok yabancı ve gelen-giden insan bulunduğu anlatan Tellioğlu, buna karşın hastane, otel ve AVM konusunda ciddi sıkıntı bulunduğunu belirtti.
”Burada, hastane, otel ve AVM yatırımları, Türk işadamlarının uçurur” diyen Tellioğlu, kendisinin de bir klinikle anlaşarak, Türkiye’den gelecek doktorlar ile Ocak’ta katarakt ameliyatlarını başlatacağını bildirdiAfrika’da, iklim şartları nedeniyle kataraktın (fako) çok yaygın oluduğunu, 7 yaşından itibaren pek çok insanda bu hastalığın görüldüğünü belirten Tellioğlu, şu bilgiyi verdi:
”Aids, verem ve sıtma yaygın. Türkiye’deki verem savaş dispanserleri benzeri klinik ağları kurmak lazım. Ülkede 180 doktor var ve çoğu uzman değil, 41’i göz doktoru. Bir klinikle anlaştık. Ocak’ta Türk doktoru gelecek ve katarakt ameliyatları başlayacak. Ameliyat maliyeti ortalama 250 dolar. yılda 2 bin ameliyat planlıyoruz. Özellikle burada yaşayan yabancılar, AVM, hastane, konut konusunda çok sorun yaşıyor. Otel ve AVM yapımı konusunda Türkiye’den iki büyük firma ile görüşüyoruz.
Gana 57 yıldır demokrasi ile yönetiliyor, hukuku işliyor ve yatırım olanakları çok iyi. Serbest bölgelerdeki yatırıma 10 yıl vergi muafiyeti ve üretimin yüzde 30’unu iç pazara satma imkanı veriliyor. Türk işadamları için Afrika’da bulunabilecek en iyi yatırım alanı.”
-”AFRİKA’DA ÜRETİME GEÇEN İLK TÜRK KOZMETİK FİRMASI”-
Gana’nın Tema Serbest Bölgesi’nde 5 ay önce üretime geçen Berrak Manifacturing Company Ltd’nin Satış ve Pazarlama Müdürü Bora Haydaroğlu da ”Deva” markası ile üretim yapan şirketin Afrika’da üretim yapan ilk Türk kozmetik firması olduğunu söyledi.
Fabrikada 5 Türk yönetici, 26 işçinin çalıştığını, ayda 800 bin şişe sıvı sabun, deterjan üretildiğini anlatan Haydaroğlu, yakında ıslam mendil, bebek bezi üretimine da başlayacaklarını, Gana dışında, Togo, Burkina Fosa, Benin’de satış yapıldığını, toplam 13 Afrika ülkesine girmeyi hedeflediklerini belirtti.
Haydaroğlu, ”Zor bir pazar. Alım gücü düşük. Bu nedenle kaliteli üretime rağmen fiyatı düşük tutmak zorunda kalıyoruz. Hammadde fiyatları ve işçilik maliyeti düşük. Bizi gören birçok Türk firması gelmek istiyor” dedi.
Hizmet ve konut sektöründeki fiyatların yüksekliği Devlet Bakanı Zafer Çağlayan’ın da dikkatini çekti. Çağlayan, ”Kaldığımız otelin geceliği 600 dolar. Üstelik yer sıkıntısı yaşanıyor. Evlerin kirası ise aylık 4 bin dolarmış. Üstelik 3 yıllık peşin isteniyor. Geçici görevle gelen ticaret müşavirimiz, daha uygun olduğu için, ev kiralamak yerine geceliği 200 dolardan bir otelde kalıyor. Burası, Türk firmalarının süratle otel ve ev yapması gereken bir yer. 3 yıllık ev kirası ile evin maliyetini çıkarırsınız. Burada, müteahhitlere, müşavirlere, herkese iş var. İnşaat ve turizm yatırımlarının geri dönüşü çok çabuk olur” dedi.
-NİJERYA’DA ENERJİ YATIRIMLARI EKSİKLİĞİ-
Dünyanın en büyük 8. petrol ihracatçısı olan Nijerya ise elektrik sıkıntısı yaşanıyor. Ülke, petrol ihraç ederken, halkın büyük bölümü aydınlatmak için mum, odun, gaz lambası ve jeneratör kullanıyor. Petrokimya tesisi, jeneratör olmadığı için de petrol ihraç edilip, benzin, motorin ithal ediliyor. Ülkenin, geçen yıl, jeneratörlerde kullanmak üzere 13-14 milyar dolarlık motorin ithal ettiği belirtiliyor.
Nijerya’da seçimlere hazırlanan hükümet, gelecek 10 yılda her yıl 10 milyar dolar, toplamda 100 milyar dolar enerji yatırımı planlıyor. Ancak, kamu eliyle yatırımlar çok yavaş ilerlediği için, Türk işadamlarından, finansmanını kendileri sağlamak üzere hidroelektrik santralı yapması isteniyor.
Ekvator Ginesi’nin sahip olduğu tek büyük sanayi tesisi olan LNG tesisinin ana ortakları ise ABD ve Japonya.
Bu ülkelerde otomobil fabrikası olmadığı için, Avrupa’dan ve Japonya’dan ithalat yapılıyor. Toyota marka arabalar yanında Avrupa’dan ithal edilmiş arabalar dikkat çekiyor. Avrupa’dan özellikle kullanılmış otomobil ithal edildiği belirtiliyor. Toplu taşımada otobüs yok, dolmuş var. Halk ulaşımı, otomobil, motosiklet veya dolmuşla yapmaya çalışıyor.
Buna karşın, başkentlerin sokaklarında, uluslararası şirketlerin dev gıda, içki reklamları dikkat çekiyor.
Nijerya’da devletle, yönetimlerle iş yapan firmaların genellikle alacakların tahsilinde sıkıntı yaşadığı, ancak doğrudan kendisi yatırım yapan firmaların pazardan memnun olduğu belirtiliyor.
Nijerya’da 2002 yılında bir yol yapımı işi üstlenen Ekşioğulları İnşaat firmasının Müdürü Zafer Çolak, 133 milyon dolarlık işin tutarının 200 milyon dolara çıktığını, ancak yeterli ödenek tahsis edilmemesi nedeniyle işin ancak yüzde 50’lik bölümünün yapılabildiğini, devletin kaynaklarının iyi yönetilemediğini anlatan Çolak, Türk firmalarına, ”finansman sorununu çözerek bu ülkede yatırım yapmalarını” önerdi.
Nijerya’da 2 yıl önce yatırıma başlayan Eser Firmasının yetkilisi Can Adiloğlu ise 15 milyon dolarlık yatırım yaptıklarını, asvalt tesisi işletiklerini belirterek, ”Farklı bir pazar, fırsatlar çok ama zor bir pazar. Türkiye standartlarındaki herşey, burada çok pahalı” dedi.
Uğur Şirketler Grubu’ndan UBA İnşaat’ın yetkilisi de Nijerya’da değirmen, makarna fabrikası inşa ettiklerini, 4 ay önce askeri istihbarat biriminin binasının yapımı işini aldıklarını, Ocak’ta Türkiye’den işçi getirmeye başlayacaklarını açıklarken, İstanbul’dan Abuja’ya doğrudan uçak seferlerinin konmasını istedi.
Nijerya’da 14 yıl önce enerji yatırımına giren Akay Elektrik’in Genel Müdürü Ömer Güner de Türkiye’nin Nijerya’ya ihracatının yarısından fazlasını firma olarak kendilerinin gerçekleştirdiğini, 37 yerde şantiyelerinin bulunduğunu, yüksek gerilim enerji hatları yaptıklarını, ülkeye teknoloji getirmeye çalıştıklarını ve bunun yöneticiler tarafından takdirle karşılandığını anlattı.
Güner, ”Bu ülkenin en ciddi sorunu enerji. Master planları bile yok. Bu konuda Türkiye’nin ciddi yardımı olabilir. Türk firmaları daha cesur. Avrupa şirketlerine göre bizi daha fazla tercih ediyorlar. Avrupalılara göre bunlara en yakın beyaz biziz” dedi.
Kars-Sarıkamış’tan gelip Nijerya’da taşocağı, asfalt yatırımı yapan Zebercet firmasının sahibi Yılmaz Tavşan da 4 yılda 40-50 milyon dolarlık yatırım yaptıklarını belirterek, Türk firmalarına ”korkmayın gelin” çağrısında bulundu.
Gana’da 2 Türk firması da mobilya üretimi yapıyor. Nijerya’da 15 Türk koleji, bir üniversite ve hastane bulunuyor. Gana ve Ekvator Ginesi’nde de Türk okulları var.
AA
Bir yanıt yazın