ISRATURK
Saygideger Dostlar.
Israil’in Istanbul Konsolos’u sayin MOREDEHAI AMIHAI’in kaleme aldigi ve MISIR-ISRAIL barisini konu eden makalesini sizler ile paylasmaktan onur duyarim.
Sanirim bu makele Israil’in gercek bir BARIS icin nekler yapabilecgeini bir hatirlatmasi olarak onemli bir izahattir.
Saygilarimla.
RAFAEL SADI
30 Senelik Misir-Israil Barisindan Cikan Dersler
26 Mart bir Arap ulkesi ile Israil arasinda imzalanmis olan ilk baris antlasmasinin yildonumu. Otuz sene evvel, 26 Mart 1979’da Israil Basbakani Menahem Begin, Misir Cumhurbaskani Enver Sedat ve ABD Baskani Jimmy Carter bir birlerinin ellerini sikarak ortadogu’yu degistirme sozu verdiler.
Bu soz tam olarak gerceklesmis olmasa da, bu yil donumu, bu tarihi basariyi hatirlamak ve o zor muzakere surecinin basari ile sonuclanmasini saglayan bazi temel prensipleri gozden gecirmek icin harika bir firsat sunmakta. Bu belirsizlik zamaninda, baris, taminlanmasi zor bir hedef olarak gozukurken, gecmis dersleri hatirlamak gerekir.
- Israil baris icin buyuk riskler almaya hazirdir.
Israil’in baris saglama cabalari sadece Misirlilar ile yurutulen muzakerelerin oncesine dayanmaz, Israil devletinin kurulusunun oncesine kadar gider. Israil’in komsulari ile baris icinde yasama hayali, Siyonist hareketin ilk gunlerine kadar gider. Sedat’in 1977 yilindaki dikkat cekici Kudus ziyareti ile beraber, bu hayal sonunda gercek olma sansini yakaladi.
Misir ile yapilan baris antlasmasi, guvenlik tehliklerinin varligina ragmen, Israil’in baris icin gerekli adimlari atmaya hazir oldugunu gosterdi. Israil, Misir tarafindan kendisine saldirilmak icin siklikla kullanilan ve ayni zamanda Misir’a karsi devasa bir stratejik tampon bolgesi olan Sina yarimadasini Misir’a geri verdi. Israil bunun yaninda, icinde havaalanlari da bulunan 170 askeri tesis ile cok onemli elektronik erken uyari istasyonlarindan da vazgecti. Israil bunlarin hepsini kendisine verilen baris sozune karsilik yapti.
- Israil baris adina ciddi fedakarliklarda bulunmaya hazirdir
Sina’yi geri vererek, Israil Alti Gun Savasinda kazanmis oldugu topraklarin % 91’ini geri vermis oldu. Israil bunu yaparak Elat sehrine giden deniz yolu uzerindeki direk kontrulunu de kaybetmis oldu. Israil ayriyetten fabrikalar, is yerleri, oteller ve tarim yapilan koylerden de vazgecmis oldu. Israil tarafindan bulunan ve gelistirilen Alma petrol sahasi da geri verildi ve Israil’in enerjide tek bagimsiz olma sansindan da vazgecildi. En onemlisi Israil, Sina’yi kendi evi olarak benimsemis olan 7000 sivili de bolgeden geri cekti. Bu bolgede Yamit kasabasini kuran Israillilerin bolgeden geri cekilmesi, Israil’in baris adina tartismali bolgelerden vatandaslarini tahliye etmeye hazir oldugunu ilk kez gozler onune serdi.
- Israil halki barisi desteklemektedir
Bugun, Sedat’in ziyaretinin Israil halkinda yaratmis oldugu kitlesel mutlulugu taahul etmek zor. Inisli cikisli 17 ay suren zorlu muzekerler suresince Israilliler uzun suredir bekledikleri hayallarerinden umudu kesmediler.
Bugun ayni hayaller devam etmekte ancak yasanan aci tecrubeler Israil kamuoyunu daha ihtiyatli olmaya itiyor. 2000 yilinda Camp David ve Taba gorusmeleri sirasinda, Filistinliler bu catismayi nihayet sona erdirme sanisini yakaldi ancak Yaser Arafat daha once esine rastalmamis bu onerileri reddedip binlerce Israilli ve Filistinlinin hayatina mal olacak olan ikinci intifadayi baslatti. Ayni sene Israil Lubnan’dan tamamen cekildi ve karsiliginda 2006 yilinda Hizbullah tarafindan kuzey sehirlerine 4000 fuze atildi. 2005 yilinda Israil tek tarafli olarak Gazze’den cekildi ve bolgede bulunan Israilli aileleri tahliye etti. Israil, bu geri cekilmenin Filistinlilere bariscil bir bicimde kendi devletlerinin temellerini atmalari icin bir firsat verecegini umdu. Fakat bunun yerine, Israil, Hamas’in kuvvetlenmesine ve roket ve havan saldirilari ile Guney Israil’i vurmasina tanik oldu.
Bu trajik olaylara ragmen, Israil halki sonucun samimi bir baris olacagina inandigi muddetce, Israilli liderler, baris yapma konusunda herzaman Israil halkinin destegine sahip olacaklardir.
- Sadece yurekli liderler baris yapabilir
Sedat, Israili taniyan ilk Arap lideri olarak kendi hayatini tehlikeye atti. Sonunda baris icin odenebilecek en yuksek bedeli odedi. Yillar sonra Israil Basbakani Yitzhak Rabin baris icin hayatini feda etti. Bu gercek liderler oncelikli gorevlerinin halklarinin gelecekleri oldugunu biliyorlardi.
Israil’in, siyasi arenanin her iki tarafinda da cesur liderleri var. Isci partisinden Yitzhak Rabin, Oslo surecini baslatarak Israil ile Filistinliler arasindaki ilk antlasmayi sagladi. Likud lideri Ariel Saron ise Israil’in Gazze’den geri cekilmesini gerceklestirerek baris icin buyuk fedakarliklar yapmaya hazir oldugunu gosterdi.
- Baris sadece ilimlilarla yapilir, radikallerle degil
Sedat, silahli catismanin faydasiz oldugunu gorunce baris icin calismaya karar verdi. Ulkesinin, ABD onderligindeki Bati ile ittikafa girmesinin faydali oldugunu gordu ve eski muttefiki olan Sovyetler Birligi’nin etkisinden uzaklasmaya basladi.
Diger taraf siddet yolunu terk edip, muzakere ve uzlasi yolunu takip etmeye karar verdigi takdirde, Israil diger tarafla herzaman baris yapacaktir.
Oslo sureci boyunca, soz vermesine ragmen, Yaser Arafat hicbir zaman siddeti samimi bir sekilde terk edip ilimlilarin safina gecmedi. Onun liderligi suresince Filistinliler ile baris surecinin basarisiz olmasinin ve Camp David ve Taba gorusmelerinde teklif edilenleri reddetmesinin temel sebebi budur.
- Islami koktendincilik barisin dusmanidir
Sedat’in Israil ile baris yaptigi icin koktendinciler tarafindan oldurulmesi gibi, bugun de bu fanatiklerin kardesleri Filistinliler ile tum baris sanslarini oldurmeye calisiyor.
Butun baris muzakerelerini reddeden ve Israil’I yok etme hedefine bagli kalan Hamas, barisin en buyuk dusmanlarindan biridir. Hamas’in yukselisi sadece baris sansinin sonunun gelmesinin habercisi degil, ayni zamanda Filistinlilerin surekli bir catisma ve koktendinci bir yonetime mahkum olacaklarinin habercisidir.
Bugun, Israil ve Misir koktendinciligin yayilmasi ile ilgili ayni endiseyi paylasmaktadirlar.
- Ucuncu taraflar muzakereleri kolaylastirabilir ancak sonuclari dikte ettiremez
Direk muzakerelerin gelisme saglamak icin en iyi yol olduklari ispatlanmislardir. Misir ve Urdun ile imzalanan baris antlasmalari Arap liderlerinin direk Israil ile gorusmeleri ile barisin mumkun olabileceginin en iyi kanitidir.
Dis baskilar Israil’in baris ile ilgili politikalarini etkilemez. Fakat gercek bir baris sansi oldugunda, Israil kamuoyundan baris adina gelen destek, zaten yeterli bir baskidir. Israil gibi bir demokrasi icin, halkin baris gorusmelerine olan guveni cok onemlidir.
Gelecek ile ilgili umutlar
Israilliler Filistinliler ve diger komsulari ile gercek bir barisin saglanabilecegini umut etmektedirler. Suanki zorluklara ragmen, Israilliler yakinda bir Israilli liderin tum dunyanin gozu onunde Basbakan Menahem Begin’in 30 sene once bugunku imza toreninde soyledigi su sozleri tekrar edebileceginin hayallarini kurmaktadirlar;
” Artik savas yok, artik kan dokmek yok, artik yas yok, baris ustunuzde olsun, sonsuza kadar shalom, salaam”
Mordehai Amihai
Israil Istanbul Baskonsolosu